A

MANİSA

Saruhanoğulları beylik merkezi ve şehzade şehri.

  • MANİSA
    • Nejdet BİLGİ
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 15.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/manisa
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    MANİSA
MANİSA

Saruhanoğulları beylik merkezi ve şehzade şehri.

  • MANİSA
    • Nejdet BİLGİ
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 15.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/manisa
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    MANİSA

Manisa şehri bugünkü şehrin hemen arka üst kısmında yer alan sarp arazide kurulmuştur. Roma ve Bizans dönemlerinin surlarla çevrili bu kale-şehri, Magnesia adını taşımaktaydı. XIV. yüzyılın başlarında Saruhan Bey tarafından fethedilerek Saruhanoğulları Beyliği'ne merkez yapılmış, XV. yüzyılın başlarında da Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir. Osmanlı idarî teşkilatında Anadolu eyaletine bağlı Saruhan sancağının merkezi idi. Aynı zamanda, XV ve XVI. yüzyıllarda çeşitli aralıklarla on yedi şehzadenin sancak beyi olarak görev yaptığı şehzade sancağı idi. XIX. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Cumhuriyet dönemine kadar Aydın vilayeti sancakları arasında yer aldı. Cumhuriyet döneminde vilayet olan Saruhan, 1926 yılından itibaren merkeziyle aynı adı alarak Manisa oldu. 2014'ten itibaren Manisa büyükşehir uygulamasına tâbi olmuştur. İl merkezi olan Manisa, Şehzadeler ve Yunusemre adıyla iki ilçeye ayrılmıştır.

Manisa'da Saruhanoğulları döneminden günümüze, İshak Çelebi'nin bânisi olduğu Ulucami Medresesi ulaşmıştır. 1378 yılında inşa edilen medrese, dönem içinde ciddi bir eğitimin varlığına işaret eder. Ulucami Külliyesi'nin bir diğer unsuru olan ve 1368'de inşa edilen mevlevihane de şehrin kültür hayatına ışık tutar. Ayrıca Saruhanoğlu Hızır Şah adına bir kasidenin yazılmasına ve Yâkub Bey'in emriyle Bahnâme tercümesinin yapılmış olmasına dair bilgiler, dönemin kültür hayatından günümüze ulaşabilen kırıntılardır. Şehir ve yakın çevresinde bu döneme ait olduğu tespit edilebilen on sekiz zaviyenin kültür boyutu da dikkate alınmalıdır.

Önceki yüzyıldan miras kalan eğitim kurumu olarak Ulucami Medresesi, XV. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen Sinan Bey ve Veled Bey medreseleri ve 1490 yılında Şehzade Şehinşah'ın annesi Hüsnüşah Sultan tarafından inşa ettirilen Hatuniye Külliyesi'nin sıbyan mektebi bulunmaktaydı. XVI. yüzyılda bunlara Kanûnî Sultan Süleyman'ın annesi Hafsa Sultan'ın 1522-1539 yılları arasında inşa ettirdiği külliyenin bir birimi olarak Sultan Camii Medresesi, Sultan Camii Sıbyan Mektebi ve Dârüşşifa, 1593 yılında tamamlanan Muradiye Külliyesi Medresesi, 1572'de tamamlanan Yâkut Ağa Sıbyan Mektebi, 1580'lerde Fahrünnisâ Dilşikâr Hatun tarafından yaptırılan Alaybey Camii Sıbyan Mektebi ve yüzyılın sonlarında inşa edildiği tahmin edilen Molla Şâban Sıbyan Mektebi eklenmiştir.

Manisa'da XVI. yüzyıl eğitim kurumları içinde Hafsa Sultan Dârüşşifası özel bir yere sahiptir. Hafsa Sultan'ın 1534'te ölümünden sonra, külliyenin bir unsuru olarak oğlu Kanûnî Sultan Süleyman tarafından 1539 yılında yaptırılmıştır. Hem sağlık hem de eğitim kurumu özelliğini taşımaktaydı. 1575'te dârüşşifanın kadrosunda baştabip, ikinci tabip, göz hekimi, cerrah, göz hekimi yardımcısı ve eczacılar da dahil yirmi beş görevli bulunmaktaydı. Evliya Çelebi, Dârüşşifa Medresesi'nde tıp ilmi görüldüğünü ve haftada iki gün ders okutulduğunu belirtmiştir. Kanûnî'nin sancak beyliği sırasında yanında bulunan Hafsa Sultan'ın rahatsızlandığı ve aynı zamanda Manisa'da bulunan Merkez Efendi'nin yaptığı macundan şifa bulduğu rivayet edilir. Mesir macunu dârüşşifada üretilmiş ve fazlası her nevruzda, mesir merasiminde halka dağıtılmıştır.

XV ve XVI. yüzyıllarda Manisa için başka bir özel durum da şehzadelerin sancak beyi olarak burada görev yapmalarıdır. Şehirde, şehzadeler ve maiyetindekilerin ikamet ettikleri 1444 tarihli Sarây-ı Âmire, aynı zamanda hem sancak beyi şehzadelerin hem de çocuklarının eğitim gördükleri bir yerdi. Sarây-ı Âmire, 1500 civarındaki kadrosunda şehzadelerin lala ve hocalarını da barındırmaktaydı. En azından, Şehzade Mehmed'in (Fâtih) Molla Gürânî, Molla Ayas, Molla Hayreddin gibi hocalarının yanında bulundukları ve şehzadenin eğitiminden sorumlu oldukları bilinmektedir. Sarây-ı Âmire ve şehzadelerin XVI. yüzyıl sonuna kadar görev yapmaları dolayısıyla, şehirde önemli eğitim kurumları inşa edildi, bir eğitim ve kültür çevresi oluştu.

XVI. yüzyılda şehirde çoğu Saruhanoğulları döneminde kurulmuş olan altı zaviyenin faal olduğu görülür: Eyne Ali Baba, Ahî Hüseyin, Seydi Baba, Şeyh İlyas, Hâkî Baba ve Barak Baba zaviyeleri. Evliya Çelebi 1671 yılında Manisa'da mevlevihane dışında farklı tarikatlara ait yetmiş tekke bulunduğunu belirtmektedir. 1918 yılı sonu itibariyle Manisa'da yirmi bir tekke ve on iki ziyaretgâh bulunuyordu. Tekke ve zaviyeler, dönemin yaygın eğitim kurumları olarak değerlendirilebilir.

XVII. yüzyılda şehirde İshak Çelebi, İbrâhim Çelebi, Veled Bey, Câfer Bey, Sultan Murad, Sinan Bey, Tekye, Murtaza Emin adlarıyla sekiz medrese bulunuyordu. XVII. yüzyıl ortalarındaki kayıtlara göre, Manisa'da on beş muallimhane ve mektep, yine XVII. yüzyıl ortalarında şehirde çeşitli tarikatlara ait on tekke ve zaviye bulunmaktaydı. Evliya Çelebi şehirdeki meşhur medrese olarak Muradiye, iki Sultaniye, Ulu, Dârüşşifa, Saruhan Bey, Sinan Bey, İbrâhim Çelebi, Pekmezpazarı, Ayn Ali medreselerini sıralar. Keza abartılı bir şekilde 600 sıbyan mektebi olduğunu, dokuz dârülkurra ve her birinde Kur'an ve Muhammediye ezberleyen 100'den fazla talebe olduğunu, yedi dârülhadis bulunduğunu yazmaktadır.

XVIII. yüzyılda Manisa ve çevresinde etkili olan Karaosmanoğlu ailesi tarafından inşa ettirilen eğitim ve kültür kurumundan beş tanesi Manisa'dadır; bir sıbyan mektebi, iki medrese, bir hadis mektebi ve bir kütüphane.

Şehirdeki eğitim kurumları hakkında XIX. yüzyıl bilgileri daha derli topludur. 1835 tarihli Nüfus İcmal Defteri'ne göre, şehirde yirmi dokuz medrese ve bu medreselerde 138 nüfus bulunmaktadır. 1840 yılında medrese sayısı otuza, talebe sayısı 290'a yükselmiştir. 1903 yılında ise medrese sayısı otuz dörde, talebe sayısı da 509'a yükselmiştir.

Tanzimat döneminde mekteplerin ıslah çabaları 1870'ten sonra ibtidâî adıyla yeni usulde eğitim veren okulların açılmasına yol açtı. 1884 yılı kayıtlarına göre Manisa'da Sultan, Karaköy, Hatuniye, Kurşunlu, Süleyman Paşa, Câmi-yi Kebîr ve Muradiye adlı yedi mekteb-i ibtidâî bulunmaktaydı. Bu yedi ibtidâî mektebinin toplam 856 öğrencisi vardı. Ayrıca mahalle aralarında, henüz ıslah edilmek üzere olan on ibtidâî mektebi daha bulunuyordu. 1895 yılında şehirde toplam on ibtidâî ve yirmi üç sıbyan mektebi vardı. İbtidâî mekteplerinde toplam 1559 öğrenci bulunuyordu. Sıbyan mektepleri ise mahalle aralarında yer alıyordu. Bunların yedisi müslüman erkek, onu müslüman kız, üçü Rum erkek, ikisi gayrimüslim kız ve biri yahudi erkek sıbyan mektebiydi ve toplam 976 öğrencisi vardı. 1908 yılında şehirde on ibtidâî mektep, bu mekteplerde elli iki muallim ve 1020 talebe bulunuyordu. Bu tarihte merkez köylerinden 210 tanesinde mektep bulunmaktaydı. Bu mekteplerde 3458 erkek ve 2788 kız olmak üzere toplam 6246 talebe eğitim görmekteydi.

Manisa'da ilk rüştiye girişimi 1847 yılında başlamakla beraber, açılması 1868 yılını buldu. İlk kız (inâs) rüştiyesi ise ancak 1890 yılında açıldı. 1900 yılında Manisa'da bir inâs, beş Rum ve dört Ermeni rüştiyesi bulunmaktaydı. 1908 yılı bilgilerine göre şehirde yirmi dokuz öğrencisi olan İnâs Rüştiyesi, 226 öğrencili Kurşunlu İnâs Mektebi, 100 öğrencili İnâs Rüştiyesi'nin ibtidâî kısmı ve kırk dört öğrencili Ispartalı İnâs Mektebi bulunuyordu.

Manisa'da lise muadili idâdî açılmasına 1885 yılında karar verilmiş ve muhtemelen 1886-1887 eğitim öğretim yılında da açılmıştır (bk. Tarihî Türk Liseleri).

Manisa kütüphaneler açısından da dikkate değerdir. İlk kütüphanenin Saruhanoğulları döneminde İshak Bey tarafından inşa ettirildiği kabul edilmektedir. İkinci kütüphaneyi Fâtih Sultan Mehmed'in sancak beyi olarak bulunduğu sırada kurduğu bilgisi yaygındır. Manisa İl Halk Kütüphanesi'ne intikal eden ve Fâtih'in tuğrasını taşıyan yazma eserler bu ihtimali güçlendirmektedir. Üçüncüsü, 1789 yılında Hacı Osman Ağa tarafından yaptırılan medresedeki Nişancıpaşa Kütüphanesi'dir. Dördüncüsü, Karaosmanoğlu Hüseyin Ağa tarafından 1806 yılında kurulan Muradiye Kütüphanesi'dir. Beşincisi, Karaosmanoğlu Hacı Eyüp Ağa tarafından 1831 yılında yaptırılan Çaşnigir Kütüphanesi'dir. Salnamelere göre şehirde 1879 yılında dört, 1898 ve 1902 yıllarında sekiz, 1908 yılında ise üç kütüphane bulunmaktadır.

Mondros Mütarekesi'nin imzalandığı 1918 yılı sonlarında Manisa şehrinde müslümanlara ait on iki medrese, bir sultânî, bir erkek tâli, yedi erkek ibtidâî, altı kız ibtidâî ve bir sanayi mektebi vardı. Hıristiyanlara ait sekiz erkek ve altı kız mektebi ile Mûsevîler'e ait bir erkek ve bir kız mektebi de faaliyette idi. Manisa 25 Mayıs 1919-8 Eylül 1922 tarihlerinde, üç yıldan fazla Yunan işgalinde kaldı. Yunanlılar idâdî (lise) binasını işgal ederek eğitime son verdiler. Diğer okullardaki öğretmenleri baskı ile görevden uzaklaştırdılar. Türk okullarına haftada üç gün Yunanca dersleri koydular ve bu derslerde Yunan subaylarını öğretmen olarak görevlendirdiler. Bazı okullarda Yunan klasikleri İlyada ve Odesa'yı ders programlarına ilave ettiler. Millî Mücadele'nin sonunda Yunanlılar, Manisa şehrini yakarak terkettiler. Geride sadece iki medrese ve dokuz okul ayakta kalabildi.

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında şehir yeniden inşa edilirken eğitim kurumları da oluşturulmaya başlandı. 1923 yılında sanatkâr bir muallim olarak tanımlanan Hikmet Cemal Bey'in, Sultanönü'nde kendi çabalarıyla Türk Bileği adıyla bir marangoz mektebi açması ve öğrenci kaydetmeye başlaması, şehrin yeniden imarıyla ilgili ilginç bir girişimdir. 1923 yılında Ankara'da toplanan Hey'et-i İlmiye kararıyla sultânî yerine lise adının kullanılması kararlaştırılmış, bu çerçevede Manisa Sultânîsi bir devreli lise haline getirilmiştir. 1924 yılında lise adının iki devreli okullarda kalması, bir devreli liselerin orta mektep adını alması kararlaştırılınca, Manisa Lisesi ortaokul olmuştur. 1924 yılında Manisa Dârülhilafe Medresesi kapatılarak yerine Saruhan Vilayeti İmam-Hatip Mektebi kurulmuştur. 1926'da Manisa Leylî Erkek Orta Mektebi'nde toplam kırk altı öğrenci bulunmaktadır. Okulda on bir öğretmen bulunmaktadır. Aynı tarihte İmam-Hatip Mektebi'nin kırk iki talebesi on iki öğretmeni bulunmakta idi. 1927 yılında Manisa'da otuz yedi okul ve bu okullarda 926'sı kız, 1799'u erkek olmak üzere toplam 2725 öğrenci bulunmaktadır.

1927-1928 yıllarında halk dershaneleri açılarak okuma yazma bilenlerin sayısı artırılmaya çalışılmıştı. 1 Kasım 1928 tarihindeki alfabe değişikliğinden sonra, yeni Türk harflerinin öğretilmesi amacıyla millet mektepleri açılmıştır.

Manisa'da 1932 yılında bir ortaokul yedi ilkokul bulunuyordu. Ortaokul üç sınıflıydı ve yatılıydı. On iki öğretmeni vardı. Yatılı öğrenci sayısı doksan üç, gündüzlü öğrenci sayısı ise 164 idi. Manisa'daki yedi ilk mektep şunlardı: Gazi, Sakarya, İstiklal, İnönü, 8 Eylül, Necati Bey ve Ahmed Midhat Efendi. Bu okullarda 1931 yılında elli altı öğretmen ile 885 kız ve 1280 erkek öğrenci bulunuyordu. Aynı yıl Manisa merkez köylerinden sadece yirmi üçünde ilkokul vardı. Bu okullarda kırk bir öğretmen, 601 kız ve 1165 erkek öğrenci okumaktaydı.

Manisa şehrindeki ilkokul sayısı 1936 yılında sekize yükselmiştir. Bu okullarda 1038'i kız, 2703'ü erkek olmak üzere toplam 3741 öğrenci bulunuyordu. 1938 yılında da sekizi şehirde, yirmi üçü köylerde olmak üzere Manisa merkez ilçesinde otuz bir ilkokul bulunmaktaydı.

1940 yılında Manisa şehrinde ilköğretim görme zorunluluğu bulunan yedi-on altı yaşındaki çocuk sayısı 6172'dir. Bunların arasında öğrenim görmüş veya görmekte olan çocuk sayısı 3923'tür. Merkez ilçe ölçeğinde, ilköğretim çağındaki 21.005 çocuğun 12.097'si yani %57,6'sı ilköğretimden mahrumdur.

1952-53 yılında Manisa merkezdeki ilkokul sayısı dokuz, merkez köylerinde ise elli dörttür. Şehir merkezindeki ilkokul öğrenci sayısı 3527, merkeze bağlı köylerde ise 6310'dur.

Manisa'da 1937 yılında açılan önemli bir okul kız enstitüsüdür. 1937 yılında Gazi İlkokulu'nda öğrenime başlayan İsmet İnönü Kız Sanat Enstitüsü 1939 yılında kendi binasına taşınmıştır. İlk açıldığında dokuz öğretmeni ve yirmi sekiz öğrencisi bulunan okulun, 1950 yılında yirmi dört öğretmeni 272 öğrencisi bulunuyordu.

Manisa'da 1940 yılında Teknik Ziraat Okulu açılmıştır. Şehre 17 km. uzaklıktaki Beydere mevkiinde bulunan Özel Beytımarı Çiftliği kamulaştırılarak Tarım Bakanlığı'na bağlanmış ve tarım okulu kurulmuştur. Okulda bağcılık, pamukçuluk, hububat, meyvecilik, hayvancılık ve tarımla ilgili mesleklerin her türü öğretilmekteydi. Ayrıca kız öğrencilere biçki-dikiş, dokuma, halıcılık ve hasır örgücülüğü öğretilirdi.

Manisa Erkek Sanat Enstitüsü ise 1944 yılında Balyozoğlu fabrika binasında geçici olarak öğretime başlamıştır. Tesviye, demir ve marangozluk dalları olan okul, beş öğretmen ve 150 öğrenci ile faaliyete geçmiştir. Okul 1947 yılında kendi binasına taşınmıştır. 1947 yılında Manisa'da bir akşam ticaret mektebi açılmış ve 1949 yılında da orta ticaret okulu öğretime başlamıştır. 1950 yılında şehirde ortaokul seviyesinde Manisa Ortaokulu, Kız Enstitüsü, Akşam Kız Sanat Okulu, Erkek Sanat Enstitüsü, Erkek Akşam Sanat Okulu ve Orta Ticaret Okulu bulunuyordu.

Manisa'da ortaokulun yeniden lise haline getirilmesi için 1920'lerin ortalarından itibaren aralıklarla çaba harcanmış 1945 yılında Manisa Ortaokulu'na lise ilave edilmiştir. Otuzu kız 368 öğrencisi bulunan lisenin 1955 yılında seksen ikisi kız 469 öğrencisi bulunuyordu. Manisa Lisesi açıldığı yıllarda, şehrin tarihine ve kültürüne katkı sağlayan M. Çağatay Uluçay ve İbrahim Gökçen gibi önemli isimler burada öğretmen olarak görev yapıyordu.

1925 yılında şehirde sadece Muradiye Kütüphanesi vardı. 1932 yılında Çaşnigir, 1937 yılında da Halkevi Kütüphanesi ile sayı üçe yükselmiştir. 1938'de tamamlanarak hizmete giren Manisa Kitapsarayı, II. Dünya Savaşı yıllarında askerî hastane olarak kullanılmıştır. 1945'te yeniden Manisa Genel Kitaplığı adıyla faaliyete geçirilen kütüphane, 1962 yılında Manisa İl Halk Kütüphanesi adını almıştır. Şehirde 1953 yılında Mimar Sinan, 1958 yılında Ahmed Midhat Efendi, 1966 yılında Şair Eşref, 1971 yılında İshak Çelebi, İbrahim Gökçen ve Haydar Bayçın çocuk kütüphaneleri açılmıştır. 2009 yılında merkez ilçede Manisa İl Halk, Aşağıçobanisa Halk, Laleli Halk, Haydar Bayçın Çocuk, İshak Çelebi Çocuk ve Mimar Sinan Çocuk kütüphaneleri bulunuyordu. Bu kütüphanelerdeki kitap sayısı 76.674'tü.

1960 yılında Manisa şehrinde birer lise, ticaret lisesi, ortaokul, kız enstitüsü, erkek sanat enstitüsü, kız ilköğretmen okulu, teknik ziraat okulu ve on iki de ilkokul bulunuyordu. Manisa Kız İlköğretmen Okulu 1957 yılında açılmıştır. Açıldığında beş öğretmeni, elli bir öğrencisi bulunan okulun, 1960 yılında on üç öğretmeni, 252 öğrencisi vardı. Üç sınıflı okulun öğrencilerinin tamamı yatılıydı.

1967'de şehirde on dört ilkokul bulunmaktaydı. Bu okullarda toplam 193 öğretmen ve 7625 öğrenci vardı. Merkez köylerle birlikte ilkokul sayısı seksen bir, öğretmen sayısı 325 ve öğrenci sayısı 14.907'dir. 1967 yılında Manisa merkez ilçedeki orta dereceli okullar şunlardır: Manisa Lisesi, Kız İlköğretmen Okulu, Ticaret Lisesi, İsmet İnönü Kız Enstitüsü, Sanat Enstitüsü, İmam-Hatip Okulu, Manisa Ortaokulu, Şehitler Ortaokulu ve Muradiye Bucağı Ortaokulu. Bu okullardaki toplam öğretmen sayısı 186, öğrenci sayısı 4455'tir. Manisa Lisesi'nden 1966 yılında ayrılarak bağımsız hale getirilen Manisa Ortaokulu'nun 1966-1967 ders yılında yirmi beş öğretmeni, 1438 öğrencisi bulunuyordu. Aynı ders yılında Manisa Lisesi'nin on iki öğretmeni, 721 öğrencisi vardı. Cumhuriyet'in ilk yıllarında açılan ve kapanan İmam-Hatip Okulu, 1967 yılında yeniden açıldı. Ortaokul seviyesindeki okulun öğretmen kadrosu 1967-1973 yıllarında sekiz-yirmi dört, öğrenci sayısı 204-521 arasında değişiklik göstermiştir. 1970 yılında da lise seviyesinde İmam-Hatip Okulu açılmıştır. 1970-1973 yıllarında öğretmen sayısı dokuzdan on ikiye, öğrenci sayısı ise kırk yediden 200'e yükselmiştir.

Yaygın eğitim kurumları olarak 1995 yılında Manisa şehrinde üç özel dershane, dört özel kurs, beş özel motorlu taşıt sürücü kursu bulunuyordu.

2000 yılında Manisa merkez ilçedeki okul sayısı 123, derslik sayısı 1099, öğretmen sayısı 2230 ve öğrenci sayısı 46.452'dir. 2005 yılında yine merkez ilçedeki okul sayısı 119, derslik sayısı 1520, öğretmen sayısı 2556 ve öğrenci sayısı 53.858'dir.

Manisa şehri ve merkez ilçe, 2014'ten başlayarak Büyükşehir uygulaması kapsamında Şehzadeler ve Yunusemre adlarıyla ikiye ayrıldı. Manisa merkez ilçeleri Şehzadeler ve Yunusemre'de resmî kurum olarak 2022 yılı itibariyle şu okullar bulunuyor: Bir Anadolu İmam-Hatip lisesi, on Anadolu lisesi, on Anadolu meslek programı, on bir anaokulu, iki BİLSEM, üç çok programlı Anadolu lisesi, iki fen lisesi, bir güzel sanatlar lisesi, altmış sekiz ilkokul, iki İmam-Hatip lisesi, altı İmam-Hatip ortaokulu, kırk beş ortaokul, iki özel eğitim meslek okulu (zihinsel engelliler), iki özel eğitim uygulama okulu (III. kademe), iki özel eğitim uygulama okulu (I. kademe), iki özel eğitim uygulama okulu (II. kademe), bir özel eğitim anaokulu ve bir rehberlik ve araştırma merkezi, bir sosyal bilimler lisesi ve bir spor lisesi. Şehzadeler ve Yunusemre'de özel kurumlar olarak şu okullar bulunuyor: On özel Anadolu lisesi, on dört özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi, dört özel fen lisesi, bir özel fen ve teknoloji lisesi, iki özel meslekî ve teknik Anadolu lisesi, dokuz özel Türk ilkokulu, yirmi yedi özel Türk okul öncesi kurumu ve dokuz özel Türk ortaokulu.

Manisa merkez ilçelerinde yaygın eğitim bağlamında iki halk eğitim merkezi ve bir meslekî eğitim merkezi; üç iş birliği protokolü kapsamında açılan özel kurs, yirmi iki özel motorlu taşıt sürücüleri kursu, kırk sekiz özel muhtelif kurslar, on bir özel öğretim kursu ve iki özel uzaktan eğitim kursu; yirmi dört Kur'an kursu, sekiz kreş ve gündüz bakımevi bulunmaktadır. Özellikle 1994 yılında açılan meslekî edinme ve meslekî becerileri geliştirmeye yönelik, yetişkin eğitimi veren Ümmehan Elginkan Vakfı Meslekî ve Teknik Eğitim Merkezi'nin faaliyetleri anılmaya değerdir.

Manisa'da yükseköğretim kurumu olarak açılan ilk okul, Ege Üniversitesi'ne bağlı olarak kurulan Manisa Muhasebe Ön Lisans Yüksekokulu'dur. 1977 yılında adı Maliye Muhasebe Yüksekokulu şeklinde değiştirilerek lisans seviyesinde eğitime başlamış, 1987 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi'ne bağlanarak Manisa İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi adını almıştır. İkincisi, 1959-1970 yılları arasında Beden Eğitimi ve Savaş Spor Okulu, 1970-1974 yılları arasında Millî Takım Eğitim Merkezi, 1974-1982 yılları arasında da Manisa Gençlik ve Spor Akademisi, 1982-1992 yılları arasında Dokuz Eylül Üniversitesi'ne bağlı Beden Eğitimi ve Spor Bölümü adını taşıyan İstasyon mevkisindeki okuldur. Manisa merkezdeki bu iki okula, ilçelerdeki yüksekokullar da eklenerek ve yeni birimler oluşturularak, 1992 yılında Celal Bayar Üniversitesi kurulmuş, 2016'da adının başına Manisa eklenmiştir. 2021 yılı itibariyle Manisa merkezdeki (Şehzadeler-Yunusemre) Muradiye, Uncubozköy ve İstasyon civarındaki üç yerleşkede on bir fakülte, üç enstitü ve üç yüksekokulda toplam 30.644 öğrenci bulunmaktaydı. Manisa'nın on dört ayrı ilçesindeki birimlerinde ise 15.924 öğrenci öğrenim görmekteydi. 2022 yılındaki akademisyen sayısı da 1918'dir.

Kaynakça

1925-1926 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnâmesi. İstanbul 1926.

Acun, Hakkı. Manisa’da Türk Devri Yapıları. Ankara 1999.

Açıkel, Tekin. 48 Numaralı (1030/1620) Tarihli Manisa Şer’iye Sicilinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi. YLT, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, 2019.

Cumhuriyetin 50. Yılında Manisa 1973 İl Yıllığı. Ankara 1973.

Defter-i Evkaf-ı Liva-i Saruhan (Metin ve İnceleme). haz. M. A. Erdoğru – Ö. Bıyık. Ankara 2014.

Emecen, Feridun M. XVI. Asırda Manisa Kazası. Ankara 1989.

a.mlf. Tarihin İçinde Manisa. Manisa 2007.

a.mlf. – Mete, Zekai – Bilgin, Arif. Osmanlı İdarî Teşkilâtının Kaynakları: Şehzâde Dîvânı Defterleri: Manisa Şehzâde Sarayı Dîvânı (1544-1594). Ankara 2017.

 Erkul, Hanefi. TD. 544 No’lu Saruhan Evkaf Defterine Göre Manisa Vakıfları. YLT, Gazi Üniversitesi, 2010.

Evliya Çelebi. Seyahatnâme. C. IX, İstanbul 1935.

Gökmen, Ertan. “Manisa Medreseleri Nüfus Yoklama Defteri”. Tarih İncelemeleri Dergisi. 27/2 (2012), s. 381-401.

Günay, Mehmet. XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Manisa’nın Sosyal ve Ekonomik Durumu (1650-1675). Dr.T, İstanbul Üniversitesi, 2000.

Karaöz, Sadık. Manisa İli Kütüphaneleri. Ankara 1974.

Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye 1318 Sene-i Hicriyesine Mahsus. Darülhilafetülaliye 1318.

Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye 1321 Sene-i Hicriyesine Mahsusdur. Altıncı Sene, Darülhilafetülaliye 1321.

Salnâme-i Vilâyet-i Aydın 1313 Sene-i Hicriyesine Mahsus. Defa 16.

Salnâme-i Vilâyet-i Aydın 1326 Sene-i Hicriyesine Mahsus. Defa 25.

 Uyar, Hakkı. Cumhuriyet Döneminde Manisa’da Eğitim (1923-1950). YLT, Dokuz Eylül Üniversitesi, 1993.

Yılmaz, Caner. H.1060-1061/M. 1650-1651 Tarihli 100 Nolu Manisa Şer’iye Sicili. YLT, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, 2005.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/manisa

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

MANİSA

Saruhanoğulları beylik merkezi ve şehzade şehri.