Eski Yunan'da Aristo'nun derslerini verdiği mekâna "lyceum" denilmiştir. 1789 Fransız İhtilali sonrasında "devlet tarafından işletilen ortaöğretim kurumu" anlamında Antik Yunan ile irtibatlı lyceé kelimesi türetilmiştir. Osmanlı Devleti'nde ise Tanzimat dönemi eğitim reformları çerçevesinde askerî okullara öğrenci hazırlamaya yönelik planlanan ortaöğretim düzeyindeki sınıflar için "bir şeyi hazırlamaya mahsus yer" anlamına da gelen idâdî kelimesi kullanılmıştır. İstanbul'daki Mekteb-i Harbiye'ye alınacak talebeleri hazırlamak amacıyla 1846 yılında açılan Mekteb-i Fünûn-ı İdâdî ilk örnektir. Daha sonra İstanbul dışında da askerî idâdîler açılmıştır.
Aynı tarihlerde sivil alandaki ortaöğretim kurumlarını oluşturmak üzere rüşdiye mektepleri planlandıysa da bunda başarılı olunamamıştır. Tanzimat döneminin resmî Osmanlıcılık ideolojisi doğrultusunda 1868 yılında açılan Mekteb-i Sultânî, Fransız liseleri örneğinde bir ortaöğretim kurumuydu. Ancak Beyrut dışında başka bir örneği açılamadı. Sivil alandaki ortaöğretim kurumları 1869'da hazırlanan Maârif-i Umûmiye Nizamnamesi ile idâdî ve sultânî olarak yeniden kurgulanmıştır. Karar doğrultusunda, daha sonra Vefa İdâdîsi adını alacak olan ilk örnek 1874 yılında açılmıştır. Bu okul aynı zamanda genel, resmî liselerin ilkidir (bk. Vefa İdâdîsi). Sultan II. Abdülhamid zamanında ortaöğretimin ilk kademesini "livâ idâdîleri", ikinci kademesini ise "vilayet idâdîleri" oluşturmuştur. 1912 yılında ortaöğretimin yeniden yapılandırılması sürecinde bu kurumlara lise denilmesi kararlaştırılmıştır. Hatta bu konuda 1910'da okulların yapısı, idaresi, öğretim programı, kadrosu vb. konuların düzenlenmesi için "Liselerin Tanzim ve İdarelerine ve Tedrisatına Müteallik Talimat" başlıklı bir talimatname hazırlanmıştır. Ancak daha sonra lise adından vazgeçilerek sultânî isminin kullanılmasına karar verilmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 1923 yılında Türkiye'de Orta Tahsil başlığıyla yayımlanan kitapta, ortaöğretim okulları, "idâdîler ve sultânîler" şeklinde tanımlanmıştır. Umumi, ziraî, sanayi ve ticarî olmak üzere, farklı müfredat uygulayan dört tip idâdî vardır. Sultânîler ise tam devreli, yalnız devre-yi ûlâ, dokuz senelik kız, on senelik kız ve kız sanayi sultânîleri olmak üzere beş farklı tipte tanımlanmıştı.
15 Temmuz-15 Ağustos 1923 tarihleri arasında yapılan I. Hey'et-i İlmiye'de alınan karara göre ortaöğretim kurumları için kullanılan "sultânî" ismi yerine "lise" önerilmiştir. Bu çerçevede liseler bir ve iki devreli olmak üzere iki tip olarak tanımlanmıştır. Liselerin öğretim süresi, dördü ilkokul, dördü lise birinci devre ve üçü lise ikinci devre olmak üzere on bir yıl olarak belirlenmiştir. Lise ikinci devrede fen ve edebiyat olmak üzere iki şube açılması kararlaştırılmıştır. Hey'et-i İlmiye kararları Vasıf Çınar'ın Maarif vekilliği zamanında (6 Mart-21 Kasım 1924) hayata geçirilmiştir. Fen ve edebiyat şubelerinin ayrılması ise ancak lise ikinci devre son sınıfta olmuştur.
1924 yılında yapılan II. Hey'et-i İlmiye toplantısında bir devreli liselerin "ortaokul" ismiyle ortaöğretim içerisinde bir öğretim basamağı olması, kız liselerinin erkek liseleri gibi tam sınıflı olarak yapılandırılması ile ortaokul ve liselerin öğretim sürelerinin üçer yıl olması kararlaştırılmıştır. Böylece liselerden ayrı üç yıl süreli ortaokullar oluşturulmuş ve yedi yıl olan ortaöğretimin süresi altı yıla indirilmiştir. 1 Eylül 1924 tarihinden itibaren liseler ortaokul üzerinde yükseköğretime öğrenci hazırlayan bir yapıya kavuşturulmuştur. 1927 tarihli Lise ve Orta Mektepler Talimatnamesi ile lise ve ortaokulların hedefleri yeniden belirlenmiş, idarî konuların yanında eğitim öğretim hedefleri belirtilmiş, sınavlarla ilgili hususlar ortaya konmuştur.
1970'lere kadar yalnızca genel ortaöğretim kurumları için "lise" ismi kullanılmıştır. Meslekî ve teknik eğitim kurumları için okul kelimesi tercih edilmiştir. VIII. Millî Eğitim Şûrası'nda, ortaöğretim iki kademe olarak belirlenmiş ve ikinci devre ortaöğretim, "Ortaokula dayalı, genel olarak on beş-on yedi yaş grubundaki öğrencilere verilen genel, meslekî ve teknik eğitimin tümünü kapsar" şeklinde tanımlanmıştır. Her çeşit ikinci devre ortaöğretim kurumuna "lise" adının verilmesi ve fen lisesi, meslek lisesi, öğretmen lisesi, teknisyen lisesi örneklerinde olduğu gibi, belli bir programa ağırlık veren okullara bu programın adının da eklenmesi kararlaştırılmıştır. 1973'ten sonraki eğitim istatistiklerinde meslekî ve teknik eğitim yapan ortaöğretim düzeyindeki okullar için de lise adı kullanılmıştır (İlköğretmen Lisesi, İmam-Hatip Lisesi, Kız Meslek Lisesi, Endüstri Meslek Lisesi gibi).
Tarihî süreçte çeşitli sebeplerle farklı tiplerde ve başlangıçta değişik adlarda liseler açılmıştır. 1955'te, yabancı dil ağırlıklı eğitim amacıyla maarif kolejleri açılmaya başlanmıştır (bk. Maarif Kolejleri). 1975'te maarif kolejlerinin adı Anadolu lisesi olarak değiştirilmiştir. II. Dünya Savaşı'ndan sonra gelişen Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği-Amerika Birleşik Devletleri rekabetinin bir yansıması olarak fen bilimlerine verilen önemin artması Türkiye'yi de etkilemiştir. Millî Eğitim Bakanı Hilmi İnceuslu, 5-15 Şubat 1962 tarihleri arasında toplanan VII. Millî Eğitim Şûrası'nın açılış konuşmasında, üstün istidatlı öğrencileri kabul edecek parasız yatılı yeni bir ilim lisesi açılmasını veya mevcut liselerden birinin ilim lisesine dönüştürülmesini uygun bulacağını, ilim lisesinin her şeyden önce matematik, fizik, kimya, tabiiye dersleri ile meşgul olacağını, Türkçe ve sosyal bilimlerin de öğrencilerin genel formasyonuna yardım edeceğini belirtmiştir. Şûrada alınan, bir ilim lisesi açılması kararı üzerine gerekli hazırlıkları yapmak için 3 Nisan 1962 tarihinde bakanlık tarafından bir komisyon oluşturulmuştur. Fen lisesi projesinin destekçileri Millî Eğitim Bakanlığı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Amerika merkezli Ford Vakfı'dır. Ankara Fen Lisesi, sınavla seçilmiş doksan altı öğrencisi ile 12 Ekim 1964 tarihinde açılmıştır (bk. Fen Liseleri).
18-23 Mart 1957 tarihleri arasında gerçekleştirilen VI. Millî Eğitim Şûrası'nda halk eğitimi çerçevesinde, yetişkinler için gece üniversiteleri ve liseleri kurulmasının faydalı olacağı belirtilmiştir. Bu doğrultuda 18 Aralık 1958 tarihinde "Akşam Liseleri Geçici Yönetmeliği" yayımlanmıştır. 6 Nisan 1959'da 1959-1960 ders yılında birinci, sonraki yıllarda da diğer sınıfları açılmak üzere Atatürk (Ankara), Vefa (İstanbul), Eskişehir ve Kayseri liselerine bağlı olarak birer akşam lisesi açılması kararlaştırılmıştır. Bu ilk örneklerinden sonra akşam liselerinin sayısı çoğaltılmıştır. 1980-1981 ders yılında ülke genelinde kırk beş akşam lisesi vardı. 1996-1997 ders yılından itibaren açık öğretim lisesi uygulamasına geçildiğinden 1998-1999 ders yılında akşam liseleri kapatılmıştır.
1973 tarih ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu'na göre, "Nüfusu az ve dağınık olan ve Millî Eğitim Bakanlığı'nca gerekli görülen yerlerde, ortaöğretimin, genel, meslekî ve teknik öğretim programlarını bir yönetim altında uygulayan çok programlı liseler kurulabilir" (md. 29) hükmü getirilmiştir. Bununla genel ve meslekî teknik öğretim programlarının birlikte ve tek yönetim altında uygulanması amaçlanmıştır. 1996 yılında gerçekleştirilen XV. Millî Eğitim Şûrası'nda çok programlı liselerin eğitim sitelerine dönüşecek şekilde geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasının sağlanması kararlaştırılmıştır.
İhtiyaçlar çerçevesinde çeşitli bakanlıklara ve kurumlara bağlı meslek liseleri açılmıştır. Meteoroloji Meslek Lisesi, Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi, Sağlık Meslek Lisesi, Tarım Lisesi ve Adalet Meslek Lisesi gibi okullarda çeşitli kurumlara eleman yetiştirilmiştir. 2006 tarihli 5450 sayılı kanunla, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bağlı okullar hariç olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı okulların tamamı Millî Eğitim Bakanlığı'na devredilmiştir.
1924 yılında liselerin öğretim süresi üç iken, 1952'de dört yıla çıkarılmış, 1955'te yeniden üç yıla indirilmiştir. 2005'te üç yıllık genel ve meslekî teknik liselerin öğretim süresi, 2005-2006 eğitim öğretim yılından itibaren dokuzuncu sınıftan başlamak üzere kademeli olarak dört yıla çıkarılmıştır. Genel liselerin "Anadolu lisesi"ne dönüştürülmesi için 2006 yılında çalışmalar başlamış ve süreç 2010'da tamamlanmıştır. 2012 tarih ve 6287 sayılı kanunla dört yıllık liseler zorunlu eğitim kapsamına alınmıştır. Kamuoyunda 4+4+4 olarak bilinen 6287 sayılı kanunla (md. 7) ortaokul, ilköğretimin devamı olarak kabul edilmiş ve müstakil ortaöğretim kurumu olarak sadece liseler sayılmıştır. Bu tarihten sonra Millî Eğitim Bakanlığı istatistiklerinde ortaöğretim kurumu adı altında liselere ait bilgiler verilmiştir.
Türkiye'de 1923-1924 ders yılında on dört erkek, dokuz kız olmak üzere toplam yirmi üç lise vardı. Bu okullarda 517 öğretmen 1241 talebe eğitim görüyordu. 1925 yılında beş kız lisesi kapatılmış, bir erkek lisesi açılmış böylece liselerin sayısı on dokuza düşmüştür. Ülke genelinde 1938'de otuz altı, 1944'te kırk beş lise vardı. 1949-1950 ders yılına gelindiğinde resmî liselerin sayısı dokuzu kız olmak üzere elli dokuza ulaşmıştır. Ancak okul sayısı nüfus artışı karşısında ciddi anlamda yetersiz kalmaya başlamıştır. 1960'ta Türkiye'de resmî liselerin sayısı on ikisi kız lisesi olmak üzere toplam 118'dir. 1980'de resmî liselerin sayısı 1099'a ulaşabilmiştir.
Türkiye'de diğer eğitim kademelerinde olduğu gibi, liselerde de ihtiyaca cevap veren nicel gelişmeler 2000'li yıllarda gerçekleşmiştir. 2023 istatistiklerine göre Türkiye'de genel ortaöğretim okullaşma oranı %91,7'dir. Genel, mesleki ve teknik, din öğretimi alanlarında resmî ve özel otuz iki türde ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. 9261'i devlet, 3422'si özel, 3'ü de Açıköğretim Lisesi olmak üzere toplam 12.686 okul vardır. Genel ortaöğretim kurumları arasında Anadolu Lisesi, Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Güzel Sanatlar Lisesi, Spor Lisesi, Çok Programlı Anadolu Lisesi, Müzik ve Sahne Sanatları Lisesi ile Açıköğretim Lisesi yer almaktadır. Türkiye'de 2023 yılı itibariyle ortaöğretim kurumlarının 4306'sında mesleki ve teknik, 1715'inde de din öğretimine yönelik eğitim yapılmaktadır. Hemen hepsi "lise" adını taşıyan bu okullarda 394.557 öğretmen görev yapmakta ve 6.789.681 öğrenci eğitim öğretim görmektedir.
