A

YAYGIN EĞİTİM

Örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim etkinlikleri.

  • YAYGIN EĞİTİM
    • Yusuf ALPAYDIN
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 15.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/yaygin-egitim
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    YAYGIN EĞİTİM
YAYGIN EĞİTİM

Örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim etkinlikleri.

  • YAYGIN EĞİTİM
    • Yusuf ALPAYDIN
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 15.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/yaygin-egitim
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    YAYGIN EĞİTİM

Millî Eğitim Bakanlığı yaygın eğitimi "örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümü" (MEB, 2018) şeklinde tanımlamaktadır. Yaygın eğitim, formel eğitim kurumları dışındaki ortamlarda, kişisel, meslekî, akademik ve psikososyal gelişimlerini destekleyen öğrenme faaliyetlerini kapsamaktadır. Yaygın eğitim örgün eğitime kıyasla daha esnektir; diploma odaklı değildir ve bireylerin bilgi, beceri ve yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olmayı amaçlar. Yaygın eğitim, çocuk, genç ve yetişkinlerin tamamına hitap etmektedir. Örneğin, sekiz yaşındaki bir çocuğun hafta sonu devam ettiği bir sanat kursu ya da altmış yaşındaki bir çalışanın kendi işletmesinde aldığı bir bilgisayar kursu yaygın eğitim kapsamına girmektedir (bk. Gençlik Eğitimi, Halk Eğitimi).

Yaygın eğitim, bireylerin hayat boyu öğrenme süreçlerini destekleyen esnek ve kapsayıcı bir eğitim biçimidir. Örgün eğitimin dışında, çeşitli yaş gruplarına hitap eden yaygın eğitim, toplumsal kalkınma ve bireylerin yaşam kalitesini artırma açısından önemli bir role sahiptir. Okuryazarlık, meslekî eğitim, toplumsal farkındalık ve kültürel eğitim gibi farklı alanları kapsayan yaygın eğitimler, bireylerin iş gücüne katılımını arttırırken sosyal hayata daha etkin şekilde katılmalarına da olanak tanır. Yaygın eğitimin önemi, sadece bireylerin ekonomik ve toplumsal gelişimine katkıda bulunmasıyla sınırlı kalmaz. Aynı zamanda, sosyal adaletin sağlanması ve toplumda eşit fırsatlar yaratılmasına da katkıda bulunur. Özellikle örgün eğitim sisteminden faydalanamayan ya da eğitimini yarıda bırakmış bireyler için yeni öğrenme fırsatları sunarak istihdam edilebilirliklerini artırır. Ayrıca kriz dönemlerinde acil durumlara hızlı yanıt verme kapasitesi ile toplumsal dayanıklılığı güçlendiren önemli bir araç olarak ortaya çıkar.

Dijital teknolojilerin gelişmesiyle Türkiye'de yaygın eğitim alanı da dönüşmektedir. Yaygın Eğitim Bilgi Sistemi (e-Yaygın Sistemi) e-devlet entegrasyonu ile bütün vatandaşlara yönelik açık eğitimler için kurulmuştur (Millî Eğitim Bakanlığı-Yaygın Eğitim Bilgi Sistemi [e-Yaygın Sistemi]). Esnek yapısı ve dijital imkânlara hızlı uyum sağlaması sebebiyle yaygın eğitim hükümetler tarafından daha fazla desteklenmeye ve gelecekte önemli olmaya devam edecektir. Sosyal medyanın gelişmesi ve Covid-19 pandemisiyle birlikte uzaktan yaygın eğitim faaliyetlerinde büyük bir artış gözlenmiştir.

Türk-İslam eğitim geleneğinde oldukça köklü ve zengin bir geçmişe sahip olan yaygın eğitim uygulamaları günümüz Türkiye'sinde de farklı kurumlar tarafından çok çeşitli hedef kitlelere, konu, tür ve sürelerle gerçekleştirilmeye devam etmektedir.

Türkiye'de yaygın eğitim, tarihî kökleri Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine kadar uzanan, günümüzde ise çeşitli devlet kurumları, sivil toplum kuruluşları ve yerel yönetimler tarafından sürdürülen önemli bir eğitim faaliyetidir. Cumhuriyet döneminde yaygın eğitim, özellikle halk eğitimi programları ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından kurumsal bir yapıya kavuşturulmuştur. İlk olarak 1926'da kurulan Halk Terbiyesi Şubesi ile başlayan bu süreç, 1960'ta Halk Eğitimi Genel Müdürlüğü'nün kurulmasıyla daha da sistematik bir hale gelmiştir. Bu kurumun adı günümüzde Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü olarak değişmiş ve kapsamı genişletilmiştir.

Yaygın eğitim, özellikle yetişkinler için önemli bir öğrenme fırsatı sunmaktadır. Türkiye'de yaygın eğitimin en bilinen uygulama alanlarından biri halk eğitim merkezleridir. Bu merkezlerde bireylere, genellikle iş gücü piyasasında daha rekabetçi olmalarını sağlayacak beceriler kazandırılmaktadır. Halk eğitim merkezlerinde sunulan eğitim programları sadece meslekî becerilerle sınırlı kalmayıp kültürel ve sanatsal alanlarda da bireylerin gelişimine katkı sağlamaktadır. Ayrıca bu merkezler kadınlara yönelik meslekî kurslar ve okuma yazma kampanyaları gibi projelerle kadınların gelişimini destekleyen önemli bir misyona da sahiptir.

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren yaygın eğitim, köylerde yaşayan nüfusun eğitilmesi amacıyla Köy enstitüleri ve köy eğitmen kursları gibi programlarla desteklenmiştir. 1950'li yıllarda ise bu kurumlar kapatılmış olmasına rağmen, günümüzde bu minvaldeki eğitimler yerel yönetimler ve halk eğitim merkezleri aracılığıyla devam etmektedir. Yerel yönetimlerin bu alandaki rolü giderek artmış ve özellikle 1990'lı yıllardan itibaren İstanbul, Ankara gibi büyükşehirlerde halk eğitim faaliyetlerinin çeşitliliği ve erişilebilirliği önemli ölçüde gelişmiştir.

Türkiye'de yetişkin eğitimi kapsamında Diyanet İşleri Başkanlığı, sivil toplum kuruluşları ve özel işletmeler de önemli rol oynamaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur'an kursları aracılığıyla geniş bir kitleye dinî eğitim vermektedir. Ayrıca birçok vakıf ve dernek, millî ve manevi değerlerin korunması ve yaygınlaştırılması amacıyla kültürel ve ahlakî eğitimler sunmaktadır. Özel sektör ise hizmet içi eğitim programlarıyla çalışanların meslekî yetkinliklerini geliştirmek için yaygın eğitimi kullanmaktadır. Bu programlar, özellikle teknolojik gelişmelerin hız kazandığı günümüzde büyük önem taşımaktadır.

Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından yürütülen gençlik merkezleri, kamplar ve atölye çalışmaları gibi faaliyetler, gençlerin eğitim süreçlerine aktif katılımını teşvik eden önemli yaygın eğitim programları arasında yer alır. Bu programlar, gençlerin sosyal beceriler kazanmasına, toplumsal sorunlara çözüm üretmesine ve aktif vatandaşlık bilinci edinmesine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca Avrupa Birliği'nin Erasmus+ gibi programları, gençlerin uluslararası deneyim kazanmalarına ve farklı kültürlerle etkileşimde bulunmalarına imkân sağlayan önemli bir yaygın eğitim fırsatıdır.

GSB Eğitim - Deneyim Uygulama, Türkiye Cumhuriyeti Gençlik ve Spor Bakanlığı (GSB) tarafından gençlerin eğitim ve kariyer gelişimlerine katkı sağlamak amacıyla oluşturulan dijital bir platformdur. 2024 yılında kullanıma sunulan bu platform, gençlere bilgi ve becerilerini artırma fırsatı sunan çeşitli eğitim programları ve uygulamalı deneyim imkânları sağlamaktadır. Eğitimler, gençlerin akademik, meslekî ve kişisel gelişimlerini desteklemeye yönelik olarak düzenlenirken, deneyim uygulamaları sayesinde teorik bilgilerin pratikte uygulanması hedeflenmektedir. Bu platform, gençlerin iş hayatına hazırlık süreçlerini hızlandırmayı ve onları daha donanımlı bireyler haline getirmeyi amaçlamaktadır.

Kaynakça

Bacakoğlu, Taha Yasin. “Türkiye’de yetişkin eğitimi tarihine genel bir bakış.” Temel Eğitim. 14 (2022), s. 18-29.

Diyanet İşleri Başkanlığı. Kur’an Kursları Öğretim Programları​. 2024. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/489

GSB Eğitim - Deneyim Uygulama. 2024. https://edu.gsb.gov.tr/

Millî Eğitim Bakanlığı. Yaygın Eğitim Bilgi Sistemi (e-Yaygın Sistemi). 2024. https://www.turkiye.gov.tr/meb-e-yaygin

Okur-Berberoğlu, Emel – Uygun, Selçuk. “Sınıf Dışı Eğitimin Dünyadaki ve Türkiye’deki Gelişim Durumunun Örgün ve Yaygın Eğitim Kapsamında İncelenmesi”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 9/2 (2013), s. 32-42.

Romi, S., & Schmida, M. Non‐formal education: A major educational force in the postmodern era. Cambridge Journal of Education, 39/2 (2009), s. 257-273.

Taş, H. Yunus – Bilen, Merve. “Avrupa Birliği ve Türkiye’de Genç İşsizliği Sorunu ve Çözüm Önerileri”. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi. 3/6 (2014), s. 50-69.

Türkoğlu, Adil – Uça, Sanem. “Türkiye’de Halk Eğitimi: Tarihsel Gelişimi, Sorunları ve Çözüm Önerileri”. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2/2 (2011), s. 48-62.

Urhan, Nesli. “Hayat Boyu Öğrenme: Avrupa Birliği ve Türkiye Karşılaştırması”. Çalışma İlişkileri Dergisi. 1 (2020), s. 18-45.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/yaygin-egitim

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

YAYGIN EĞİTİM

Örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim etkinlikleri.