Hizmet kelimesi Türkçe'ye Arapça'dan geçmiş olup "bir ebeveynin/büyüğün vazifesinde olma, bir çocuğun işini görme, devlet görevinde bulunma, askerlik vazifesi yapma" gibi farklı anlamlarda kullanılır. XVIII. yüzyıldan sonra modern bürokrasinin inşasıyla birlikte hizmet kelimesi, kamu kuruluşlarında gerçekleştirilen görev anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Hizmet içi eğitim, kamu kuruluşlarında hizmet veren personelin meslekî eğitimini ve verimini arttırmayı amaçlayan kısa süreli, planlı eğitim öğretim faaliyetlerine verilen addır.

Osmanlı klasik döneminde meslekî eğitim, büyük ölçüde informel bir yapıda idi. Bugünkü kamu mensuplarını oluşturan kalemiye, ilmiye ve seyfiye sınıflarının eğitimi bir merkezden yönetilmeyen, medreselerde, bürolarda ya da ocaklarda gerçekleştirilirdi. Zanaatkârlar ise daha çok usta-çırak usulü ile eğitilirdi. Bu sınıfların göreve başladıktan sonraki eğitimleri de informel biçimde yürütülürdü. Selçuklular döneminde uygulanmaya başlayan ve Osmanlı'da devam eden ahî ve lonca teşkilatları, meslekî eğitimin temel merkezleri sayılırdı. Ahî ve lonca teşkilatları denetim ve meslekî etikten sorumlu, esnaf ve tüccarların meslek sırasında eğitimlerini sürdüren merkezlerdi. Bu teşkilatlarda gerçekleştirilen eğitimler meslekî gelişim ve meslek sahiplerinin eğitimini amaçlamaktaydı. Ahî ve lonca teşkilatlarında meslekî eğitim, usta-çırak yöntemiyle uygulanır, ilke ve prensipler fütüvvetname adı verilen nizamnamelerle belirlenirdi (bk. Ahîlik).

Fütüvvetnamelerde cömertlik, affedici olma, vefa, doğruluk gibi değerlerin eğitimi ve dinî öncelikler ön planda tutulurdu. Ahî ve lonca teşkilatlarının yanında kervansaray, han ve ribat, ticaretle uğraşanlar ve yolcular için önemli eğitim merkezleriydi. Külliye özellikleri taşıyan bu mekânlarda derviş ve erenler bulunur, meslekî ve sosyal eğitimler gerçekleştirilirdi. Bunların yanında meslek kitapları, özellikle Meşrutiyet'ten sonra yayımlanmaya başlayan meslek dergileri bugünkü hizmet içi eğitim hizmetini yerine getirmekteydi.

Osmanlı Devleti'nde bürokrasinin gelişmesiyle devletin ihtiyaç duyduğu görevlileri yetiştirmek için görev yapmaya devam eden personelini eğitmesi, mevcut durumu gözden geçirmesi ve yakın geleceği planlaması gerekmiştir. Böylece daha çok yerel girişimlerle yürütülen ve yaygın eğitimle sürdürülen meslekî eğitimler kurumsallaştırılmıştır. Modern kamu kurumları, bünyelerinde meslekî gelişimi amaçlayan, daha sonra "hizmet içi eğitim" şeklinde anılacak personel eğitimleri tanzim etmeye başlamıştır. Ancak bu eğitimler, Osmanlı son döneminde ve erken Cumhuriyet döneminde sistematik bir hal alamamıştır. Hizmet içi eğitimle ilgili erişilen ilk resmî belge "Meslek Mensuplarının Tahsil Müesseselerinde Talebe Olamayacaklarına Dair" 4007 sayılı ve 6 Mayıs 1941 tarihli kanundur. Bu kanunla meslek mensuplarının yalnızca kurumların açtığı kurs, seminer vb. yerlerde eğitim alabilecekleri öngörülmüştür. 1965 yılında yayımlanan Devlet Memurları Kanunu'nun 214. maddesiyle gerçekleşmiş, meslekî eğitimlerin "hizmet içi eğitim" adıyla anılması ise 1970 yılında yapılan değişiklikle başlamıştır.

Yaşam boyu öğrenmenin alt boyutu olan hizmet içi eğitim, kamu görevine devam eden personelin aldığı meslekî eğitim olarak sınıflandırılmıştır. Özel işletmelerin ve sanayi kuruluşlarının kendi alanlarında verdikleri meslekî eğitimler ise yetişkin eğitimi, personel eğitimi, kurum içi eğitim, görev başı eğitimi olarak anılır. Kamu personelinin hizmet içi eğitimi Devlet Personel Başkanlığı'nın onayıyla hazırlanan yönetmeliklerle sürdürülür. Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı İçişleri, Millî Savunma, Hazine ve Maliye, Kültür ve Turizm, Gençlik ve Spor, Sağlık ve Millî Eğitim gibi bakanlıkları ile diğer pek çok kamu kuruluşunun kendilerine özel hizmet içi yönetmelikleri bulunmaktadır.

Hizmet içi eğitimin üç temel amacı vardır: 1. Görev yapmakta olan personelin hizmetlerinde verimliliği arttırmak, 2. Kurumun ihtiyaçlarını gözden geçirmek ve karşılamak, 3. Kurumun yakın geleceğini planlamak ve personel yetiştirmek. Hizmet içi eğitim planları bu amaçlar çerçevesinde mevcut durum, ihtiyaçlar ve hedefler gözden geçirilerek hazırlanır. Bakanlıklar hizmet içi eğitim planlarını hazırlarken başta kalkınma planları ve üst politika metinlerini referans alır. Her bakanlığın kendine özgü politikaları olmakla birlikte hizmet içi eğitimin amaçları personelin bilgi ve verimliliğini arttırmak, bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip etmesini, görev ve sorumluluklarını daha iyi yerine getirmesini sağlamak ve bakanlığın ihtiyacı olan insan kaynağını yetiştirmek olarak belirlenmiştir.

Hizmet içi eğitimin en yaygın olduğu alanlardan biri eğitimdir. Türkiye'de öğretmenlerin hizmet içi eğitimine dair ilk faaliyetler II. Meşrutiyet döneminde Sâtı Bey tarafından gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyet döneminde V. Millî Eğitim Şûrası'nda (5-14 Şubat 1953) öğretmenlerin hizmet içi eğitime tâbi tutulması gerektiği görüşülmüş; hizmet içi eğitim yöntemi ve araçları olarak seminer, radyo yayımları, filmler, basılı yayınlar ve/veya okul idarecilerinin meslekî yönlendirmelerinden bahsedilmiştir. Öğretmenlerin hizmet içi eğitiminin sistematik hale gelmesi ise 2419 sayılı 24.10.1994 tarihli Millî Eğitim Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliği ile mümkün olmuştur. Bahsedilen yönetmelik 11 Mayıs 2022 tarihinde 31775 sayılı Millî Eğitim Bakanlığı Personeli Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliği ile güncellenerek hizmet içi eğitim faaliyetlerinin seminer, kurs, okul temelli meslekî gelişim, meslekî gelişim toplulukları ve öğretmen hareketliliği kapsamında düzenlenmesi kararlaştırılmıştır.

Millî Eğitim Bakanlığı, öğretmenlerin yanında okul yöneticileri, Millî Eğitim müdürleri, şefler ve yardımcılarıyla okulun kantin, temizlik gibi hizmetlerinden sorumlu personelin de hizmet içi eğitim almasını hedeflemiştir. Müdür, yardımcıları ve şefler için mevzuat geliştirme, planlama, strateji, yönetim ve iletişim becerilerine yönelik eğitimler, okullarda çalışan aşçı, temizlik personeli, kantin işletmecisi gibi personel için ise ilk yardım, gıda güvenliği, iletişim ve meslekî gelişim eğitimleri planlanmıştır.

Öğretmen, okul yöneticisi ve diğer okul personeline yönelik hizmet içi eğitim, Millî Eğitim Bakanlığı'nın düzenlediği faaliyetlerle sınırlı değildir. Okullarda çalışan personel için Afet ve Acil Durum, Tarım ve Orman bakanlıkları gıda, hijyen, acil durum ve ilk yardım gibi eğitimler düzenlemektedir. Bunların yanında özel okulların düzenlediği seminer ve kurslar, TÜBİTAK, yükseköğretim ve/veya diğer kuruluşların desteklediği projelerle öğretmen ve okul yöneticilerinin hizmet içi eğitimi hedeflenmektedir. Eğitim uzmanlarının hazırladığı kitaplar, akademik dergilerde çıkan makaleler, basın yayın organlarında yayımlanan yazılar, eğitime ilişkin hazırlanan video ve görseller de hizmet içi eğitimin parçasıdır.

Öğretmenlik meslekî bilgisinin güncelliğini koruması, öğretmenleri çağın gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatması için hizmet içi eğitim gerekli görülmüştür. Özellikle teknoloji kullanımı, web araçları, çevrim içi eğitim, öğrenme yöntemleri, öğrenme tasarımı, özel eğitim alanlarında öğretmenlerin hizmet içi eğitim ihtiyacının olduğu bilinmektedir. Zaman ve bilgi değiştikçe güncelliğini koruyacak bu ihtiyaç, aynı zamanda eğitim öğretim faaliyetlerinin geleceğini planlamak açısından da önemlidir. Hizmet içi eğitimin dünyadaki örnekleri, eğitim kurumunun geleceğin ihtiyaçlarını karşılamasını da amaçlar. Türkiye'de bu konuda yapılmış kapsamlı çalışmalar sınırlı olmakla birlikte çeşitli üniversitelerde bu konu ile ilgili doktora tezleri hazırlanmıştır.