1923 yılında Cumhuriyet'in ilan edilmesinden sonra eğitimin yaygınlaştırılması başlıca devlet politikalarından biri haline gelmiştir. Yeni okulların açılması, eğitime farklı destek programlarının hazırlanması planlanmıştır. 1925 yılının sonunda Maarif vekilliğine getirilen Mustafa Necati özellikle ilköğretimin yaygınlaştırılması ve toplumdaki okuryazar oranının yükseltilmesi için bir dizi çalışma başlatmıştır.

Mustafa Necati'nin öncülüğünde III. Hey'et-i İlmiye toplanmış, daha önce Türkiye'ye gelip bir rapor hazırlayan J. Dewey'in tavsiyeleri doğrultusunda öğretmen okulları ve diğer meslek okullarının belirli merkezlerde toplanarak güçlendirilmesi üzerinde durulmuştur.

Mustafa Necati, maarif işlerinin daha sağlıklı ve hızlı sürdürülebilmesi için ülkenin maarif mıntıkalarına ayrılması fikrini ileri sürmüştür. Mustafa Necati, hazırladığı eğitim sistemi ve öğretmenlik yasasının amacını "Maarif Vekâleti'nin yetkisi çeşitli ellerde toplanmış bulunuyor. Vekâletin en önemli görevi olan ilköğretimin yayılması meselesi valilerin yetkileri arasındadır. Bu sistemin mahzurlarını zaten biliyordum… Bunun için bir veya daha çok vilayeti birleştirerek bir eğitim bölgesi yapmayı ve bölgenin eğitim işlerini doğrudan doğruya Maarif Vekâleti'ne bağlı bir 'emin'in emrine vermeyi düşündük" diyerek izah etmiştir.

22 Mart 1926 tarih ve 789 numaralı Maarif Teşkilatına Dair Kanun'un 20. maddesi ile kurulan Maarif Eminliği Teşkilatı gereği ülke bir veya birkaç vilayetten oluşan ve maarif eminlerince idare edilecek olan mıntıkalara ayrılmış ve her ilde bir maarif müdürü ve maarif memurunun bulunması, ilk, orta ve sanat okullarının maarif eminlerinin kontrol ve denetiminde olması kararlaştırılmıştır. 21. madde "Maarif emini, ilk mektep muallim ve muallim muavinleriyle müdür ve başmuallimlerini, ilk tedrisat müfettişlerini, eminlik mahiyetindeki kalem heyetini, maarif mıntıkası dahilindeki vilayetlerin maarif kalemi, başkâtip ve kâtiplerini ve vekâletçe tayin ve vekâlet emrine alınmaları kendilerine bırakılacak diğer maarif müntesiplerini kanun ve talimatnameler dairesinde tayin ve vekâlet emrine alır. İhtar, tektir ve katı maaş gibi cezalar da verir. Maarif eminleri vilayet bütçelerindeki maarif tahsisatı hakkında meclis-i umûmîlere arzedilmek üzere vilayetlere tekliflerde bulunurlar. Maarif eminleri, mıntıkası dahilindeki orta tedrisat mekteplerini de murakabe ederler" şeklindedir.

Kanuna göre Türkiye on üç maarif eminliği bölgesine ayrılmış ve her bölgeye birer "maarif emini" tayin edilmiştir. Mıntıka sayısı 1928'de on ikiye düşürülmüştür. Maarif eminliği bölgeleri ve kapsadığı iller şöyledir: 1. Ankara bölgesi (Ankara, Çankırı, Kastamonu, Çorum, Yozgat (Bozok), Kırşehir, Kayseri), 2. İstanbul bölgesi (İstanbul, Kocaeli, Bursa, Bolu, Zonguldak), 3. Edirne bölgesi (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale), 4. Adana bölgesi (Adana, Niğde, İçel, Mersin), 5. İzmir bölgesi (İzmir, Aydın, Saruhan, Menteşe, Denizli, Balıkesir), 6. Elazığ bölgesi (Elazığ, Diyarbakır, Mardin, Malatya), 7. Erzurum bölgesi (Erzurum, Erzincan, Kars, Bayezid), 8. Sivas bölgesi (Sivas, Tokat, Amasya, Samsun), 9. Antalya bölgesi (Antalya, Isparta, Burdur), 10. Trabzon bölgesi (Trabzon, Gümüşhane, Rize, Artvin, Giresun, Ordu, Şebinkarahisar), 11. Gaziantep bölgesi (Gaziantep, Maraş, Urfa, Cebelibereket 1928'de bu mıntıka kaldırılarak Adana'ya bağlanmıştır). 12. Konya bölgesi (Konya, Aksaray, Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Afyonkarahisar), 13. Van bölgesi (Van, Hakkâri, Siirt, Bitlis).

Maarif eminleri geniş yetkilerle donatılmıştır. Öncelikle eğitimle ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve emirleri uygulamak, eğitimin yeni yöntemlerle ve Cumhuriyet ilkelerine, millî kültür ve demokrasi düşüncesine uygun olmasını sağlamak, yılda en az bir defa mıntıkasını teftiş etmek ve bölgesiyle ilgili eğitim haritası hazırlamak, öğrenci sayısı hakkında istatistik çıkarmak, bölgesinin coğrafî, ekonomik, kültürel ve sağlık yapısı hakkında bilgi toplamak ve Maarif Vekâleti'ne rapor vermek gibi görevleri vardır.

Her ders yılı sonunda maarif eminleri toplantısı yapılması da kararlaştırılmıştır. İlki 2-8 Haziran 1927'de Mustafa Necati başkanlığında Ankara'da yapılan toplantıda ilköğretime ayrı bir önem verilmiştir. Gündemin ilk maddesini "İlk mektep muallimleri yetiştirmek üzere düşünülen tedbirler" teşkil etmiştir. Toplantıdan alınan kararlara bakıldığında ortaokul mezunlarının iki aylık meslek kursuna tâbi tutulması ve Köy Öğretmen Okulu programındaki meslekî derslerden sınava girmeleri ve başarılı olanların köy öğretmeni olarak tayin edilmesi, özellikle köyleri dağınık ve nüfusu az olan yerlerde yatılı köy okullarının açılması, öğretmen okullarının son iki sınıfından başarılı olan öğretmen muavinlerinin öğretmen sayılması, ilkokul öğretmenlerinin meslekî açıdan kendilerini geliştirebilmeleri için kurs görmeleri konuları ele alınmıştır.

Maarif eminlerinin görevleri arasında ihtiyari ve zorunlu olmak üzere öğretmenlerin genel ve meslekî bilgilerinin arttırılmasını amaçlayan kurslar dışında, halkın genel eğitim ve kültür hayatının geliştirilmesi için gece ve çırak okulları açılması, okuma odaları ve kütüphane imkânları sağlamak, okuyamamış veya istediği eğitimi alamamış vatandaşlar için Cumhuriyet vatandaşı olma şuuru kazandırmayı sağlayacak halk dershaneleri açma yetkisi de verilmişti. Bu dershanelerde Türkçe, Cumhuriyet ilkeleri, tarih, coğrafya, sağlık, ziraat ve ticaret derslerinin verilmesi kararlaştırılmıştır. Maarif eminleri bunun için karma sınıflar açabileceği gibi kadın ve erkekler için ayrı sınıflarla hapishanelerde de halk dershaneleri açabilecek, gerekli gördüğü takdirde lisan dershaneleri açma yetkisiyle birlikte halkın seviyesine uygun konferans ve müsamere, yayın yapma yetkisi de olacaktı. Toplantı kararları 29 Haziran 1927'de Bakanlar Kurulu'nda kabul edilmiş ve 5260 numaralı kararname ile mecburi ilköğretimin yaygınlaştırılmasını sağlamak amacıyla Maarif Eminlikleri Talimatnamesi yayımlanmıştır.

Maarif emini dışında mıntıkanın önemli yönetim organları, Mıntıka Maarif Meclisi ile İl Maarif Meclisi'dir. Maarif emini başkanlığında toplanan bu meclisler mutat ya da gerekli görülen zamanlarda mıntıka müfettişleri, merkez maarif müdürleri, merkez kız ve erkek lise ve ortaokul öğretmen okulları müdürleri, maarif emininin belirlediği bir ilköğretim müfettişi, her ortaokuldan birer öğretmenin katılımıyla toplanmakta olup okulların eğitim öğretim durumu ve yapılacak işler hakkında görüşmeler yapılmakta, mıntıka maarif meclislerinin yıllık programları hazırlanmaktaydı.

Mustafa Necati'nin başlattığı yeni bir eğitim modeli olarak hayata geçen maarif eminlikleri, 1930'un başında eleştirilmeye başlanmıştır. Eminliklerin bürokratik yükü arttırdığı ileri sürülmüştür. Meselenin özünde ise bir yönetim sorunu vardır. Cumhuriyet Halk Fırkası'nın her alanı sıkı bir şekilde kontrol etme isteği ve maarif eminlerinin buna engel görülmesi, söz konusu uygulamanın sonunu getirmiştir. Dahiliye Vekâleti ve bu bakanlığa bağlı olan valilerin idarî ve malî yetkileri elinde bulundurması sebebiyle maarif eminleri zamanla birer eğitim müfettişi haline gelirken, öğretmen atama yetkileri ellerinden alınmış, 29 Haziran 1931'de de 1834 numaralı kanunla Maarif Eminliği Teşkilatı tamamen kaldırılmıştır. Türk eğitim tarihinde eğitime yaptığı katkılar ve öğretmenlik mesleğine verdiği önemle adından söz ettiren ve bakanlığı döneminde Türk eğitim sisteminin en büyük sorununun ilköğretim ve öğretmen yetiştirme meselesi olduğunu dile getiren Mustafa Necati döneminde beş yıl kadar uygulama şansı bulan Maarif Eminlikleri, erken Cumhuriyet döneminin özgün eğitim faaliyetlerinden biri olarak değerlendirilebilir. Beş yıl kadar uygulanma şansı bulan maarif eminlikleri uygulaması erken Cumhuriyet döneminin özgün eğitim faaliyetlerinden biri olarak değerlendirilebilir. Söz konusu sistemin beş yıllık faaliyetleri ve siyasî toplumsal etkileri hakkında derinlemesine bir çalışmanın yapılmadığı söylenebilir.