Eğitim yönetimi kavramı genel olarak bir toplumda eğitim ihtiyacını karşılamak için kurulmuş olan eğitim örgütünü eğitim sisteminin amaçlarına uygun olarak işletme, yaşatma ve geliştirme süreci olarak tanımlanır. Aynı şekilde eğitim kurumlarının önceden belirlenmiş olan amaçlara ulaşmak üzere gerekli maddi ve insan kaynaklarını etkili bir biçimde kullanarak belirlenen politikaları uygulama süreci olarak da ifade edilmektedir. Her hâlükârda eğitim yönetimi öğrenme ve öğretmeyi amaçlayan kurumların yönetimidir. Bu kurumlar genel ve özel üniversiteleri, genel ve özel yüksekokulları, bölge ve devlet okullarını kapsar. Eğitim yönetiminin kapsamı içerisindeki olgular ve konular genelde eğitim bilimleriyle alakalı özelde ise okul yönetimi okul örgütlenmesiyle ilgilidir. Ağırlıklı olarak kamusal finansmana dayalı olması sebebiyle de eğitim yönetimi kamu yönetiminin bir alt boyutu olarak görülmektedir.
Türkiye'de eğitim, merkeziyetçi bir yönetim anlayışı çerçevesinde yürütülmektedir. 3 Mart 1924 tarihli Tevhîd-i Tedrisat Kanunu ile bütün okullar tek bir çatı altında toplanmış ve tek bir kanalda yapılandırılmıştır. Türk eğitim sisteminde en üst yönetim birimi Millî Eğitim Bakanlığı'dır. Cumhuriyet döneminde bakanlık, Maarif Vekâleti, Kültür Bakanlığı, Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı gibi farklı isimler ve yapılanmalar göstermiş olup 1989 yılından bu yana Millî Eğitim Bakanlığı ismiyle hizmetlerine devam etmektedir. Bakanlık teşkilatı, merkez örgütü, taşra ve yurt dışı teşkilatı şeklinde üçe ayrılmaktadır. Bakan yardımcıları altında ihdas edilen temel eğitim, ortaöğretim, meslekî ortaöğretim, din öğretimi, özel eğitim ve rehberlik gibi genel müdürlükler ana hizmet birimleri iken, personel, destek hizmetleri, hukuk işleri, inşaat emlak gibi genel müdürlükler ise destek birimler olarak düşünülebilir. Taşra teşkilatı bünyesinde aracı sistemler olan İl ve İlçe Millî Eğitim müdürlükleri ile okullar yer almaktadır. İl ve İlçe Millî Eğitim müdürlükleri temelde bakanlık merkez örgütü ile okullar arasındaki iletişim ve koordinasyonu sağlamaktadır. Taşra teşkilatının uç birimleri olarak okullar alt sistemlerdir ve doğrudan öğrencilere hizmet veren birimlerdir. Yurt dışı teşkilatı kapsamında ise büyükelçilikler bünyesindeki eğitim müşavirlikleri ile konsolosluklar bünyesindeki eğitim ataşelikleri yer almaktadır.
Millî Eğitim Bakanlığı'nda yöneticiler çok büyük ölçüde öğretmenlik mesleğinden gelmektedir. Öğretmenler belirli bir kıdemden sonra sınav, mülakat, hizmet puanı, performans gibi çeşitli yollarla okul yöneticiliği, müfettişlik, şube müdürlüğü, İlçe/İl Millî Eğitim müdürlüğü ya da merkez teşkilatındaki daire başkanlığı, genel müdürlük gibi görevlere atanmaktadır. Eğitim sisteminde sayısal olarak en büyük yönetici grubunu okul müdürleri ve müdür yardımcıları oluştururlar. Eğitim sisteminde okul yöneticisi ataması yer değiştirmeler ve görevde yükselme gibi konularla alakalı olarak çok sayıda yönetmelik çıkarılmaktadır ve yöneticilerin atanmasıyla ilgili şartlar devamlı güncellenmektedir. Bununla birlikte bu yönetmeliklerde benzer başlıklara yer verilmektedir (bk. Müdür).
Örneğin 2021 yılı Şubat ayında çıkarılan yönetmelikte yönetici olarak atanacak kişilerin sahip olması gereken genel ve özel koşullar yer almaktadır. Ayrıca seçme sınavı, tercih sebepleri, hizmet içi eğitimler, atama kriterleri ve yer değiştirme durumları ile ilgili dikkate alınacak olan hükümler belirtilmiştir (MEB, 2021). Bu yönetmelikte ayrıca yönetici görevlendirmede esas alınacak hususlara da yer verilmiştir.
Bu hususlar şu şekildedir: 1. Yöneticiler dört yıllığına görevlendirilir. 2. Aynı unvanla aynı eğitim kurumunda sekiz yıldan fazla süreyle yönetici olarak görev yapılamaz. 3. Bulundukları eğitim kurumunda aynı unvanla dört yıldan fazla, sekiz yıldan az görev yapanlardan aynı eğitim kurumuna yönetici olarak görevlendirilenlerin görevleri, sekiz yılın dolduğu tarih itibarıyla bu yönetmelikte öngörüldüğü şekilde sonlandırılır.
Eğitim sisteminin niceliksel olarak büyümesi, okullardan ve eğitimden beklentilerin yükselmesi, hizmet sektörlerinde profesyonelleşmenin artması gibi faktörlerle beraber eğitim yönetimi disiplini de giderek genişlemiş ve gelişmiştir. Yönetici alımlarında da "eğitim yönetimi yüksek lisans programı"ndan mezun olmak terfi ve atamalarda öncelik sağlama ya da ek puan getirme gibi avantajlar sağlamaktadır.
Türkiye'de eğitim yönetimi ve denetimi alanının günümüzde bulunduğu konuma geliş aşamaları için farklı çalışmalar yürütülmüştür. Eğitim merkezlerine öğretmen, müfettiş, yönetici vb. yetiştirmek amacıyla Gazi Eğitim Enstitüsü'nde Pedagoji Bölümü'nün açılması Cumhuriyet dönemindeki önemli gelişmelerden biridir. 1953 yılına gelindiğinde kurulan Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE) sayesinde kamu yönetiminde uzmanlık çalışmaları başlamıştır (bk. TODAİE). Eğitim yöneticilerinin yetişmesi açısından yaygın bir etkisi bulunmasa bile az sayıda eğitim yöneticisine de burada eğitim hakkı verilmiştir. Bu kurum Türkiye'de yöneticilik alanında ilk uzmanlık diplomalarını vermesi açısından önem arzetmektedir. Daha sonra İdarî Reform ve Reorganizasyon Hakkında Bir Ön Rapor yayımlanmıştır. Bu rapor Türk idare sistemine katkı sağlaması amacıyla konuyla alakalı çalışmaları ve düşünceleri içermektedir. Bu ön rapordan sonra 13 Şubat 1962 tarihinde Merkezî Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi (MEHTAP) Raporu yayımlanmıştır. Bu raporla birlikte Türkiye'de eğitim yöneticilerinin yetişmesi durumu bir sistem kazanmıştır. Çünkü Millî Eğitim Bakanlığı için eğitim yöneticisi yetiştirme sayı sınırlandırması kaldırılmış ve aynı zamanda bu raporla üniversitelerde Eğitim fakülteleri açılması yasal hale gelmiştir. Daha sonra VII. Millî Eğitim Şûrası ve Merkezî Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi Raporu ile 1965 yılında Ankara Üniversitesi'nde Eğitim Fakültesi kurulmuştur. 1967 yılında ise Hacettepe Üniversitesi'nde Eğitim Bölümü açılmıştır. Bu bölümlerin amacı, genel olarak eğitimle ilgili araştırmalar yapmak, öğretmenlik yapmak isteyenlere öğretmenlik sertifikası vermek, eğitim teşkilatı için eğitim uzmanları ve eğitim yöneticileri yetiştirmek şeklinde tanımlanmıştır. Bu hareketlerle birlikte eğitim bilimleri ve eğitim yönetimi alanının daha bir kurumsal hale geldiği görülmektedir. Eğitim yönetimi disiplininin gelişmesi ve kurumsallaşmasında çok önemli olan gelişme ise 1969 yılında Ankara Üniversitesi'nde Eğitim İdareciliği ve Planlaması adıyla lisansüstü eğitim programlarının başlatılması olmuştur. Bu tarihlerden itibaren birçok üniversitede "eğitim yönetimi ve denetimi, eğitim ekonomisi ve planlaması" gibi farklı isimlerle lisans/lisansüstü programları açılarak eğitim yönetimi alanında uzmanlar ve yöneticiler yetişmiştir.
Eğitim yönetimi ve denetimi lisansüstü programlarının öğrencilerine sağladığı faydaları ele almak gerekirse bu faydalar kişisel gelişim, meslekî gelişim ve sosyal ilişkiler temaları altında ele alınabilir. Eğitim yönetimi ve denetimi lisansüstü öğrencilerinin aldıkları eğitim sayesinde meslekî farkındalık düzeylerinin arttığı, teori ve pratik arasında ilişki kurabildikleri, özgüvenlerinin eleştirel ve analitik düşünme yeteneklerinin geliştiği aynı zamanda da iletişim becerilerinin yükseldiği söylenebilir. Eğitim yönetimi ve denetimi lisansüstü programlarında verilen derslerin içeriğinin çeşitliliği dikkat çekmektedir. Bu konular "eğitim yönetimi, karşılaştırmalı eğitim yönetimi, eğitim hukuku, öğretim liderliği, yönetim felsefesi, çağdaş denetim yaklaşımları, eğitimde toplam kalite yönetimi, Türk eğitim tarihi, eğitim yönetimde yeni yaklaşımlar, eğitimde araştırma yöntemleri" gibi ders başlıklarından oluşmaktadır.
2021 yılına kadar eğitim yönetimi alanındaki lisansüstü programlar incelendiğinde toplam elli beş üniversitede bu alanda tezli ve tezsiz yüksek lisans programları olduğu görülmektedir. Bu üniversitelerden on sekizinde eğitim yönetimi doktora programları da bulunmaktadır. Öğretmenler, müfettişler ve okul yöneticileri tarafından eğitim yönetimi lisansüstü programları sıklıkla tercih edilmektedir. Bu programların amacı Millî Eğitim Bakanlığı'na ve diğer kurumlara bağlı olan okullara yönetici ve üniversitelerin ilgili bölümlerine öğretim elemanı yetiştirmektir. Bu programlar aynı zamanda Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı kurumlarda çalışan yöneticilerin, öğretmenlerin ve müfettişlerin meslekî gelişimlerini devam ettirmelerini sağlamaktadır. Böylece eğitim politikalarının uygulanması ve geliştirilmesine de katkıda bulunarak ilgili kurumların eğitim birimlerinde görev alabilecek yeterliliklere sahip uzman ve uzman yardımcıları da yetiştirmeye katkı verilmektedir.
Eğitim yönetimi alanındaki bilimsel çalışmaların kapsamını tezler üzerinde izlemek mümkündür. Bu alanda 1990 ve 2015 yılları arasında yapılan lisansüstü çalışmaları içeriklerine ve farklı özelliklerine göre inceleyen bir araştırma ilgili dönemde 1990 ve 2015 yılları arasında Türkiye'de bu alanda otuz üniversitede 165 yüksek lisans tezi ve yirmi de doktora tezi yapıldığını tespit etmiştir. Yüksek lisans tezlerinin en fazla yazıldığı dönem 2006 ve 2010 yılları arasındadır. Lisansüstü tezlerin en fazla ve en az ele alınan konulara göre dağılımları incelendiğinde de denetim ve rehberliğe ilişkin konuların ilk sırada olduğu görülmektedir (Kaya v.dğr., 2016). Lisansüstü eğitimdeki genişlemeyle birlikte alanda üretilen tez sayıları da artmakta çalışılan konular ise çeşitlenmektedir. 2021 yılına bakıldığında eğitim yönetimi ve denetimi alanında toplamda 187 adet yüksek lisans tezi seksen altı doktora tezi bulunmaktadır (EPAM, 2021). Buradaki çalışmaların daha çok örgütsel davranış ve yönetim psikolojisine odaklandığı dikkat çekmektedir.
