Resmî kuruluşların önemli bir kısmı, istihdam ettikleri ve kendi açılarından stratejik mahiyet taşıdığını düşündükleri personeli mesleğe hazırlama aşamasında ve sonrasında, ihtiyaç hissettikleri zamanlarda eğitimden geçirirler. Genel olarak "hizmet içi eğitim" diye adlandırılan bu uygulama, her kurumun kendi birimi tarafından programlanır. Kısa veya uzun süreli olabilir. Kuruluşlar eğitimler için büyük oranda kendi tecrübeli personelinden, üst düzey yöneticilerinden, diğer kamu kuruluşlarından veya üniversitelerdeki akademisyenlerden yararlanır.
Burada genel olarak iki önemli aşama bulunur. Birincisi, mesleğe yeni alınan personele kurumun genel işleyişini, hususiyetlerini, temel bilgilerini öğretmeye yönelik bir eğitim programını uygulamaktır. İkincisi, mesleği icra sürecinde ihtiyaç duyulan konularda gerekli personele istenildiğinde kurum dışında da icra edilebilecek eğitim faaliyetleridir. Görevde yükselmeyi esas alan eğitim de bu kapsamda değerlendirilir.
Bütün bu eğitim çalışmalarından beklenen temel hedef, hızlı değişim süreci de personelin ihtiyaç duyulan konularda donanımlı tutulmasını sağlamaktır. Bu sebeple işi sadece bu olan kurum bir "hizmet içi eğitim" birimine ihtiyaç vardır. Bu birim bünyesinde görevi hizmet içi eğitimi programlamak olan idarî bir birim bulunur. Millî Eğitim Bakanlığı gibi geniş bir personel ağına sahip büyük organizasyonlarda bu türden eğitimlerin yapıldığı bölgesel eğitim tesisleri de vardır.
Bakanlıklarda veya büyük bürokratik birimlerde "hizmet içi eğitim" birimleri yaygın olup bir geleneği oluşmuştur ve hukukî temeli olan bir mevzuata dayanmaktadır. Bu yaygın geleneğe akademik boyutu da eklemek isteyen bazı bakanlıklar veya büyük idarî birimler hizmet içi eğitim birimlerini "akademi" ismi ve misyonuyla yeniden kurgulamaktadırlar. Özellikle dış bir kurumda olmaktansa, kurum bünyesinde lisansüstü eğitimi de ihtiva eden bir akademik eğitimi daha yararlı bulmaktadırlar. Polis Akademisi, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi, Öğretmen Akademisi, Dışişleri Akademisi, Diyanet Akademisi, Maarif Akademisi ve Millî İstihbarat Akademisi bunlardan bazılarıdır. Akademi ismi ile verilen hizmet içi eğitimde iki boyut öne çıkmaktadır. Birincisi, entelektüel boyutun eklenmesiyle daha kapsamlı ve odaklanmış bir eğitim hedeflenmiştir. İkincisi ise aynı zamanda lisansüstü eğitim yapan bir kuruma dönüşüm kurgulanmıştır.
Hizmet içi eğitim geleneğinden akademiye evrilen bakanlıklar ve kurumların geldikleri nokta şu şekildedir:
a) Harp Akademileri/Müşterek Harp Enstitüsü: Eğitim bağlamında "akademi" ismini ilk kullanan Genelkurmay Başkanlığı olmuştur. Harp Akademileri 14 Temmuz 1954 tarihinde, Harp Akademileri Komutanlığı'na bağlı olarak "Müşterek Harp Akademisi" adıyla kurulmuş ve 14 Ekim 1954 tarihinde Yıldız Sarayı'nda öğretime başlamıştır. 25 Haziran 1956 tarihinde adı "Yüksek Komuta Akademisi" olarak değiştirilmiş, 7 Ağustos 1964 tarihinde ise "Silahlı Kuvvetler Akademisi" (SKA) adını almıştır (MSÜ, 2019). Silahlı Kuvvetler Akademisi'ne, Genelkurmay Başkanlığı'nca verilen kontenjana göre kuvvet komutanlıkları tarafından seçilen kurmay subaylar alınmıştır. 15 Temmuz 2016 tarihindeki FETÖ'nün darbe girişimi sebebiyle 25 Temmuz 2016 tarihli, "Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması ve Millî Savunma Üniversitesi Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair" 669 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile (KHK) Millî Savunma Üniversitesi (MSÜ) kurulmuştur. Aynı Kanun Hükmünde Kararname ile Harp Akademileri Kanunu yürürlükten kaldırılmış ve yerine üniversite literatürüne daha uygun ve aynı amaçla "Müşterek Harp Enstitüsü" (MHE) kurulmuştur (bk. Erkân-ı Harbiye Mektepleri).
b) Dışişleri Akademisi: 1968 yılında Dışişleri Akademisi adıyla kurulmuş, 1994'te Dışişleri Eğitim Merkezi ismini almış, 2010 yılında ise Dışişleri Diplomasi Akademisi Başkanlığı haline dönüştürülerek görev alanı genişletilmiştir. 10 Temmuz 2018 tarihli ve 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile mevcut yapı korunmuştur. Diplomasi Akademisi, öncelikle bakanlık mensuplarının eğitimleri ve stajları ile hizmet içi eğitim faaliyetlerini planlayıp yürüten ve diğer ülkelerin kariyer diplomatlarına eğitim programları yapan bir kurumdur. Akademi, aynı zamanda bakanlık mensuplarının yurt dışı eğitim programlarına, yabancı dil ve meslekî amaçlı kurslara ve seminerlere katılımını planlamak ve yürütmekle görevlidir. Ayrıca Türkiye'nin yurt dışındaki diplomatik temsilciliklerine atanan diğer kamu kuruluşları personeline de eğitim vermektedir. Bununla, dış politikadaki küresel/bölgesel açılımlarla bakanlığın artan personel ihtiyacını ve gelişimini de göz önüne alan ileriye dönük politika üretme kapasitesine sahip, diplomasi kültür ve geleneğine vâkıf, üstlenecekleri görevleri ve sorumlulukları hakkıyla yerine getirebilen insan kaynağını oluşturmak hedeflenmiştir.
Bütün bunların yanında akademi, bakanlığa yeni katılan aday memurların eğitimini de üstlenmiştir. Aday memurlar, "hizmet içi eğitim" sürecinin ilk aşamasını teşkil eden; devlet memurlarının ortak vasıfları ile ilgili bilinmesi gereken asgari bütün bilgileri elde edecek şekilde hazırlanmaktadır. Programın ikinci aşaması olan "hazırlayıcı eğitim"de ise, adayların meslekî gelişimlerine katkıda bulunacak bilgiler, teorik ve uygulamalı olarak verilmektedir. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarına yönelik çalışmalarda ise yurt dışı misyonlarda görev yapacak personeli yeni görevlerine hazırlamak maksadıyla "Dış Görev Yönlendirme Eğitim Programları" başı çekmektedir.
Diplomasi Akademisi, Türk dış politikasındaki gelişmelere muvazi olarak faaliyetlerini de önemli ölçüde arttırmıştır. "Uluslararası Genç Diplomatlar" eğitim programı için dünyanın her tarafından genç diplomatlar ülkemize davet edilmektedir. Bu programda, dış politika, Türk dış politikası, diplomasi, uluslararası ilişkiler, uluslararası ekonomi, bölgesel ve çok taraflı sorunlar, müzakere teknikleri ve protokol konuları bulunmaktadır. Akademi, ikili iş birliği kapsamında gelen talepler ekseninde münhasıran bir ülkenin diplomatlarına yönelik eğitim programları da düzenlemektedir. Ayrıca bakanlık tarihçesini hazırlamak görevini de üstlenmiş bulunmaktadır.
c) Adalet Akademisi: 2003 yılında 4954 sayılı kanunla kurulmuş olup 2018 yılında 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılmıştır. Akademi 2019 yılında Cumhurbaşkanlığı kararı ile yeniden kurulmuş ve yargının insan kaynağını nicelik ve nitelik olarak yükseltme hedefine katkı sağlama amaçlı; bilimsel, idarî ve malî özerkliği olan bir kurum olarak tasarlanmıştır (bk. Türkiye Adalet Akademisi).
d) Diyanet Akademisi: 2022 yılında kurulan akademinin amacı; Diyanet İşleri Başkanlığı personelinin, günün şartlarına uygun olarak görevlerinin gerektirdiği bilgi, beceri ve davranışlar kazanmalarına yönelik eğitimlerin usul ve esaslarını belirlemektir. Akademi, başkanlığın din hizmetleri sınıfına ait ihdas edilen pozisyonlara atanacak adayların hizmet içi eğitimlerini ve yurt dışından gelen din görevlilerinin eğitim çalışmalarını yürütmektedir. Bunlarla birlikte başkanlığın sorumluluk alanıyla ilgili araştırma, yayın, konferans, panel, seminer, sempozyum türünden etkinlikler, kurs ve sertifika programları tertip etmektedir. Akademi, Millî Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler, müftülüklerle ulusal ve uluslararası kurum, kuruluşlarla iş birliği ve ortak çalışma yürütebilecek, meslekî ilişkiler kurma, araştırmalar yapma, eğitim programları uygulama, komisyonlar ve danışma kurulları oluşturma işlerini de yapabilecektir (bk. Diyanet İşleri Başkanlığı).
e) Polis Akademisi: Türk millî eğitim sistemi içerisindeki muhtelif polis okullarını da bünyesinde barındıran bir çatı olarak kurgulanmıştır. 1984 yılından itibaren Polis Akademisi adını alan kurum, bu tarihten sonra, özel kanunu olan bir yükseköğretim kurumuna dönüştürülmüştür. Akademi bünyesinde yer alan Güvenlik Bilimleri Enstitüsü (GBE) Emniyet Genel Müdürlüğü ve akademinin ihtiyaç duyduğu alanlarda öğretim elemanı ve güvenlik bilimleri uzman personeli yetiştirmektedir. Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, kendi alanında yüksek lisans ve doktora eğitimleri vermekte ve bilimsel çalışmalar yaptırmaktadır (bk. Polislik Eğitimi).
f) Öğretmen Akademisi: Personel sayısının yüksekliği sebebiyle en yaygın hizmet içi eğitim Millî Eğitim Bakanlığı'ndadır. Burada hizmet içi eğitimin temel amacı; personelinin meslekî gelişim ihtiyacının karşılanmasına yönelik eğitimlerin planlanması, uygulanması, yönetimi, izlenmesi ve değerlendirilmesi olarak açıklanmaktadır. Bu eğitimlerin icra edilebilmesi için bölgesel olarak Öğretmen Yetiştirme Genel Müdürlüğü'ne bağlı hizmet içi eğitim merkezleri bulunmaktadır.
Öğretmen akademileri, birçok farklı hükümet döneminde gündeme gelmiş ancak çeşitli sebeplerle uygulamaya geçememiştir. Avni Akyol'un Millî Eğitim bakanlığı döneminde gündeme gelen akademi fikri, Hüseyin Çelik'in bakanlığı döneminde Millî Eğitim Bakanlığı teşkilat yasasında Öğretmen Akademisi'ne yer verilmiş, akademi başkanı atanmış ancak akademi kanunu yayımlanmadığı için fiilî olarak hizmete geçememiştir. En son 1-3 Aralık 2021 tarihleri arasında Ankara'da toplanan XX. Millî Eğitim Şûrası'nda eğitim/öğretmen akademisi kurulması gerektiği şûra maddeleri arasında yer almış ancak konuyla ilgili henüz somut bir gelişme olmamıştır.
g) Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi: Jandarmanın personel ihtiyacını karşılamak maksadıyla ilk subay okulu 1904 yılında Selanik'te kurulmuştur. Okul 1910 yılından itibaren Yıldız Sarayı'na nakledilmiştir. Jandarma okulu sırasıyla Ankara, İzmit, Konya ve Ankara'da eğitime devam etmiştir. 31 Temmuz 2016 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 669 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu'na eklenen 13/A maddesi gereği Jandarma Okullar Komutanlığı lağvedilerek Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi kurulmuştur (JSGA, 2016). Bu kapsamda Subayların Subay Eğitim Merkezi (SUEM) ve fakülte bünyesinde yetiştirilmesine yönelik de teşkilatlanmaya gidilmiştir (bk. Jandarma Okulları).
h) Millî İstihbarat Akademisi: Kamu kuruluşları içerisinde personel yetiştirme ve geliştirme konusunda akademiye evrilen en son kurum Millî İstihbarat Teşkilatı olmuştur. 9 Şubat 2023 tarihli ve 32099 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7437 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 7. maddesi ile 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Millî İstihbarat Teşkilatı Kanunu'nda yeni bir düzenleme yapılmıştır. 2937 sayılı kanuna eklenen ek 3. madde ile Millî İstihbarat Teşkilatı bünyesinde; Millî İstihbarat Akademisi adıyla, istihbarat ve millî güvenlikle ilgili alanlarda lisansüstü eğitim öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapmak üzere bir yükseköğretim kurumu kurulması hüküm altına alınmıştır. Millî İstihbarat Akademisi'nin akademik ve idarî teşkilatlanması, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar, Millî İstihbarat Teşkilatı tarafından hazırlanan ve cumhurbaşkanı tarafından onaylanan yönetmelikle belirlenir denmiştir (MİT, 2023).
