Türkiye Adalet Akademisi, Türkiye'de görev yapacak olan adlî, idarî hâkimler ve Cumhuriyet savcılarının meslek öncesi staj, göreve başlamış hâkim ve savcılara ise meslek içi eğitim veren, 23 Temmuz 2003 tarihinde 4954 sayılı "Türkiye Adalet Akademisi Kanunu" ile kurulmuş bir devlet kurumudur.
Bu anlamda ilk olarak, 15 Haziran 1985 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hâkim ve Savcı Adayları Eğitim Merkezi Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun" ile adlî, idarî yargı hâkim ve savcı adaylarının yetiştirilmelerini sağlamak üzere, Ankara'da Adalet Bakanlığı'na bağlı "Hâkim ve Savcı Adayları Eğitim Merkezi" kurulmuştur. Eğitim merkezi daha sonra "akademi" statüsüne kavuşturulmuştur.
Avrupa Birliği'ne katılım sürecinde ilgili hukuk mevzuatına uyum sağlamak amacıyla, hukuk alanında hâkim ve savcıların staj ve meslek içi eğitimleri ile ilgili görevleri yerine getirmek için bağımsız bir akademik kurumun oluşturulması ihtiyacı doğmuştur. Bunun üzerine Ankara'da tüzel kişiliğe sahip, bilimsel, idarî ve malî özerkliği olan Türkiye Adalet Akademisi kurulmuştur.
Türkiye Adalet Akademisi, 9 Temmuz 2018 tarihinde yürürlüğe giren, 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmümde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 2. maddesiyle 4954 sayılı Türkiye Adalet Akademisi Kanunu yürürlükten kaldırılarak geçici bir süre kapatılmıştır.
Ancak; 10 Temmuz 2018 tarihinde yürürlüğe giren 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 60. maddesiyle "Hâkim ve Savcı Eğitim Merkezi" kurulmuş, 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin geçici 12. maddesinde Hâkim ve Savcı Eğitim Merkezi organları oluşturuluncaya kadar akademi tarafından yapılması gereken görev ve hizmetlerin, "Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı" tarafından yürütülmesi konusunda karar verilmiştir.
Türkiye Adalet Akademisi, yeniden 2 Mayıs 2019 tarihli ve 30762 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 34 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'yle, merkezi Ankara'da, bilimsel, idarî ve malî özerkliği olan, özel bütçeli, kamu tüzel kişiliğine haiz olarak kurulmuştur. Halen bu yasal düzenlemeye bağlı olarak faaliyetini sürdürmektedir.
Akademinin amacı ve misyonu; hukuk ve adalet sahasında hukuk uygulayıcılarına verdiği eğitimle ulusal ve uluslararası düzeyde model alınan, özgün, saygın ve yenilikçi bir kurum olarak; hukuka ve insan haklarına bağlı, tarafsız, bağımsız, hür vicdanıyla karar veren, meslek etik ilkelerini benimseyen ve uygulayan, toplumun adalet ihtiyacına cevap verebilecek nitelikte hâkim ve savcılar yetiştirmek, olarak açıklanmıştır.
Hukuk Fakültesi'ni bitiren veya avukatlıktan hâkimliğe geçmek isteyenler, Adalet Bakanlığı tarafından açılan ve ÖSYM tarafından yapılan hâkimlik yazılı sınavına girerek hâkimlik sınavını kazandıktan sonra, mülakat aşamasını da geçip hâkim-savcı adayı olmaya hak kazananlar, adalet akademisinde, mahkemeler nezdinde ve bölge adliye mahkemeleri, Yargıtay ve Danıştay'da kanunen belirlenen sürelerde staj yapmaktadırlar. Bu staj aşamasında adaylar adalet akademisinde iki aşamalı olarak eğitim görmektedir.
İlk eğitim dönemi, hazırlık eğitimi olarak adlandırılmaktadır. Adaylar hâkim savcı ayırımı olmadan karışık sınıflarda eğitim alırlar ve bu dönemde meslekle ilgili genel bilgilendirme yapılır. Adayların hangi mesleği seçecekleri bu dönemde şekillenir ve dönemin sonunda hâkim ya da savcı olmak istediklerine dair tercihleri alınır. Bu tercihlerine göre hâkim ve savcı adayı olarak belirlenirler. Akademideki hazırlık döneminden sonra mahkemeler nezdinde staj yaparlar.
İkinci eğitim dönemi, bu dönemde hâkim, savcı sınıfları ayrıdır. Her iki meslek grubuna da kendi alanları ile ilgili hâkim, savcı, yüksek yargıdaki başkan, üye ve tetkik hâkimleri ve akademisyenler tarafından uygulamalı eğitimler verilmektedir. İki staj dönemi de sona erdikten sonra akademide yazılı bitirme sınavı yapılır ve akademi eğitimi son bulur, kura çekimi ile hâkim ve savcılar Anadolu'nun değişik adliyelerinde göreve başlarlar.
Akademi, hâkim ve savcı adayları için meslek öncesi staj ile meslekteki hâkim ve savcılara yönelik meslek içi eğitim programları da düzenlemekte, talep ettikleri takdirde noter ve avukatlar ile eğitim öğretim hizmetlerinden faydalanması uygun görülen kişilere hizmet içi eğitim vermektedir.
Akademi ayrıca hukuk ve adalet alandaki konularda uzmanlık ve sertifika programları ile kurs, seminer, konferans, sempozyum gibi faaliyetler düzenlemektedir. Bilgi bankası ve kütüphane kurarak, görev alanıyla ilgili kitap ve süreli yayınlar da yapmakta ve Akademi Dergisi adında bir dergi çıkarılmaktadır.
Akademi bünyesinde bulunan Danışma Kurulu; Adalet bakanının görevlendirmesi ile bakan yardımcısının başkanlığında, bakanlıktan, Yargıtay'dan, Danıştay'dan, Hâkimler ve Savcılar Kurulu'ndan, bölge adliye ve idare mahkemelerinden, adlî, idarî mahkeme hâkimleri ve Cumhuriyet savcılarıyla Yükseköğretim Kurumu tarafından Hukuk fakülteleri öğretim üyelerinden seçilen üyelerden oluşur ve bu üyeler üç yıl görev yapar.
Akademi başkanı kurumun yıllık faaliyetleri hakkında Danışma Kurulu'nu bilgilendirir. Danışma Kurulu ise yılda en az iki defa toplanır. Eğitim planları eğitim öğretim konularıyla ilgili strateji ve hedeflerle akademi faaliyetlerinde karşılaşılan sorunların çözümü hususunda ve görev alanına giren diğer konularda önerilerde bulunur.
