Eğitimde teorik bilginin uygulamaya dönük alıştırma süreci.
Eğitimde teorik bilginin uygulamaya dönük alıştırma süreci.
Staj "çıraklık, deneme aşaması" anlamına gelen Fransızca stage (staʒ) kelimesinden türetilmiştir. Antik Yunan, Roma ve Çin kaynaklarında bu süreci ifade eden özgün kavramlar bulunmaktadır.
Staj uygulamalarının her toplum için farklı bir tarihsel gerçekliğe dayandığı ifade edilebilir. Batı dünyası için staj uygulamalarının, 950-1350 yılları arasında çoğunlukla ortaya çıkan zanaatçı loncalara dayandığını söylemek mümkündür (bk. Lonca). Batı dünyasındaki loncaların bir karşılığı olarak erken dönem İslam dünyasında "fütüvvet" olarak adlandırılan bir toplumsal mekanizmadan bahsedilebilir. Türkler'de ise benzer bir biçimdeki Ahîlik kurumunun Anadolu'ya yerleşen Türk boyları arasında İslamiyet'teki fütüvvet geleneğinin etkisiyle teşekkül ettiği bilinmektedir (bk. Ahîlik).
Batı dünyasında Ortaçağ sonrasında gerçekleşen siyasal ve toplumsal değişimler ve sanayi devrimi gibi gelişmelerin ardından modernizmin ortaya çıkışıyla görülen yeni hayat tarzı, bireyin toplumla olan ilişkisinde de köklü bir değişime yol açmıştır. Bunun sonuçlarından biri de kişinin yaptığı işte verimliliği ve kâr âzamileşmesini (maksimizasyon) önceliyor olmasıdır. Bunlardan hareketle günümüzdeki staj uygulamalarını sanayi devrimi sonrasında ortaya çıkan Taylorizm ya da bilimsel yönetimin temel ilkeleri ışığında şekillendiğini ifade etmek mümkündür. Bunun en temel ilkelerinden biri olan uzmanlaşma, bireyin üretim sürecinde bir alanda uzmanlaşmasını ve modern eğitimin okullar aracılığı ile sağladığı teorik bilgiyi, alandaki deneyimi ile pratik/uygulama bilgisiyle birleştirmesini gerekli kılmaktadır. Bu ilke temelinde öne çıkan çalışma ilişkileri içerisinde staj "çalışma alanında yer alan konuların öğrenilmesini ve içselleştirilmesini sağlamak amacıyla uygulamalı eğitimi kullanan eğitim anlayışının bir parçası" (Muhamad vd., 2009) olarak tanımlanmaktadır. Staj bir "iş başında eğitim alma" değildir. Staja iştirak eden bireyin uygulayacağı teorik bilgiye staj öncesinde sahip olduğu varsayılmaktadır. İlişkilerin karmaşıklaşmasıyla birlikte ortaya çıkan farklı türlerin arasında iş deneyimine dayanan stajlar, araştırma stajı, sanal staj, ücretli ve ücretsiz staj, yarı zamanlı ve tam zamanlı stajlar sayılabilir.
Özelde eğitim alanı için düşünüldüğünde öğretmen eğitiminde modern tarzda ilk staj uygulaması, yüksek öğretmen okulunu reforme eden Sâtı Bey tarafından kurulan Numune ve Tatbikat Mektebi'dir. Bugünkü öğretmenlik uygulamasının ilk hali olduğu söylenebilecek bu okulda sadece öğretmenlik uygulaması değil aynı zamanda öğretmenlik mesleği ile ilgili sergiler açılmış ve konferanslar verilmiştir.
Eylül 2021 tarihli 2767-EK Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanan "Uygulama Öğrencilerinin Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarında Yapacakları Öğretmenlik Uygulamasına İlişkin Yönerge" staj uygulamasını düzenlemektedir. Öğretmenlik uygulaması, ilgili yükseköğretim kurumunun bulunduğu il genelinde yer alan resmî eğitim kurumları ve özel öğretim kurumlarında yapılmaktadır. Eğitim kurumlarında uygulamaya katılacak sınıf, alan ve rehberlik öğrencileri, öğretmenlik uygulamasının bir kısmını köylerde bulunan eğitim kurumlarında yapabilmektedir. Yönergeye göre öğretmenlik uygulaması, bir yılda iki dönemden az olmamak üzere yapılmakta; her bir dönem on iki hafta olarak ve haftada altı ders saati uygulanacak şekilde düzenlenmektedir. Öğretmenlik uygulaması her bir dönemde 72 saat olmak üzere toplam 144 ders saatinden oluşmaktadır. Uygulama öğrencisinden her bir dönemde, uygulama öğretmeninin gözetiminde ve en az sekiz farklı haftada olmak üzere ilgili dersin haftalık ders çizelgesinde, ders saati bir-iki saat olanlarda on, üç ve üzeri olanlarda ise yirmi ders saatinden az olmayacak şekilde fiilen ders anlatması beklenmektedir. "Öğretmenlik Meslek Bilgisi Tezsiz Yüksek Lisans Programı"na ya da "Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika Programı"na devam eden uygulama öğrencisi, birinci dönemde altıncı haftadan itibaren fiilen ders anlatmaya başlamalıdır. İlgili dersin haftalık ders çizelgesinde ders saati bir-iki saat olanlarda on, üç ve üzeri olanlarda ise yirmi ders saatinden az olmamak üzere fiilen anlatılacak ders saati kalan altı haftanın tamamına yayılmaktadır. Uygulama öğretmeni, uygulama öğrencisinin fiilen anlatmış olduğu dersleri, biri ilk anlattığı, diğeri son anlattığı derslere ilişkin olmak üzere en az iki defa değerlendirmekte ve bu değerlendirmesini Millî Eğitim Bakanlığı Bilişim Sistemi'nde (MEBBİS) yer alan "Uygulama Öğrencisi Değerlendirme Modülü"ne işlemektedir. Okullarda rehberlik ve psikolojik danışma uygulamaları, uygulamanın niteliği göz önünde bulundurularak belirtilen dönem ve sürelere uygun olarak uygulama öğretmeninin belirlediği çalışmalara fiilen katılımla yürütülmektedir.
Alp, Elif. Okuldan İşe Geçişte Staj Programlarının Etkinliği: Sakarya Üniversitesi Örneği. Dr.T, Sakarya Üniversitesi, 2020.
Gündüz, Mustafa. “Mustafa Satı Bey [Sâtı̂ El-Husrı̂]”. Büyük Eğitimciler. ed. A. F. Arıcı. Ankara 2020, s. 239-250.
Muhamad, Rusnah v.dğr. “Undergraduate Internship Attachment in Accounting: The Interns Perspective”. International Education Studies. 2/4 (2009), s. 49-55.
Onions, C. T. (ed.). The Oxford Dictionary of English Etymology. New York 1966.
Taeschner, Franz. “İslâm Ortaçağında Futuvva (Fütüvvet Teşkilâtı)”. çev. F. Işıltan. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 15/1-4 (1953), s. 3-32.
Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/staj
Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.