Cumhuriyet döneminin eğitim politikalarında kızların eğitimi ilk yıllardan itibaren örgün eğitime dahil edildiği gibi onlara mahsus öğretim kurumları da tesis edilmiştir. Bunlardan biri olan olgunlaşma enstitüleri, kız enstitüsü mezunlarının devam edecekleri iki yıllık üst kurum olarak tasarlanmışlardır. Kuruluş amaçlarının ilki, kız enstitüsü mezunlarını doğrudan üretim hayatına katarak II. Dünya Savaşı'nın yıpratıcı ekonomik koşullarına karşı yetişmiş insan kaynağını güçlendirmektir. İkincisi ise Türk zevkinin moda dünyası içinde yer almasını sağlamaktır(bk. Kız Enstitüleri).
İlk olgunlaşma enstitüsü, Beyoğlu Akşam Kız Sanat Okulu Müdiresi Refia Övüç tarafından aynı okulun bünyesinde açılmıştır. Kızların meslekî becerilerini tatbik edecekleri sipariş atölyeleri ve daimi sergi için İstiklal caddesinde beş katlı bir apartman Maarif Vekâleti tarafından satın alınmıştır. Binanın giriş katı, kız sanat okullarının ürünlerini halka gösterecek sergilere, üst katlar ise dikiş, nakış, şapka, sim, çiçek ve benzeri işlerde siparişlerin karşılandığı atölyelere ayrılmıştır. Burası 14 Ekim 1945 tarihinde "Sipariş ve Tekâmül Atölyesi" adıyla tanıtılarak 161 öğrenciyle faaliyete geçirilmiştir. Sipariş ve Tekâmül Atölyesi, 26 Ekim 1946 tarih ve 490 sayılı Talim ve Terbiye Kurulu kararı ile "Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüsü" olarak bağımsız bir kurum hüviyetini kazanmıştır. Olgunlaşma Enstitüsü'ne ülkedeki kız enstitüleri, akşam kız sanat okulları ile erkek orta terzilik okullarının kız mezunları kabul edilmiştir.
Hazır giyimin henüz yaygınlaşmadığı ve istihdam imkânlarının sınırlı olduğu bir dönemde açılan bu enstitü, sipariş atölyelerindeki doğal iş ortamıyla genç kızların ticarî hayata alışmalarına zemin hazırlamıştır. Daimi sergi biriminde ise kız teknik öğretim okullarından numune ürünlerle geleneksel nakış, bindallı, peşkir, cepken, üçetek gibi Türk el sanatlarından örnekler teşhir edilmiştir.
Beyoğlu Olgunlaşma Enstitüsü'nün ilk müdürü Refia Övüç, kız enstitüsü mezunu olup birçok enstitüde eğitmenlik ve yöneticilik yapmış, terzilik mesleğinin Türk kızları tarafından icra edilmesi ve geleneksel Türk el sanatlarının yaşatılması için katkılarda bulunmuştur. Onun el sanatlarını moda tasarım ve dekor ürünlerine dönüştürme girişimi kurumun kısa sürede tanınmasını sağlamıştır.
Bu enstitü yurt dışındaki organizasyonlarda Türkiye'nin tanıtılmasında başarılı görevler icra etmiştir. 1953 yılında İstanbul'un fethinin 500. yılı şenlikleri kapsamında organize edilen Tarsus Seyyar Sergi gemisiyle Akdeniz limanlarında defileler sunmuş, ertesi sene gerçekleşen Brüksel Dünya Fuarı'nda Türkiye standındaki el işleri sergisi yanında Avrupa'nın çeşitli şehirlerinde gerçekleştirdiği defilelerle uluslararası basının dikkatini çekmiştir.
Bu tarihe kadar çeşitli üretim ve etkinliklerle takdir edilen Beyoğlu Olgunlaşma Enstitüsü modelinin ülke çapında yaygınlaştırılması kararlaştırılmış; Ankara (1958), Eskişehir ve Samsun (1959) ve İzmir'de (1961) benzerleri açılmıştır.
Sayıları artan olgunlaşma enstitülerinin ilk yönetmeliği 1962 yılında yayımlanmış ve kuruluş amacı, kız enstitülerini veya kadın meslek okullarını bitiren öğrencilerin meslekî bilgi, beceri, görgü ve zevklerini arttırmak, teşebbüs kabiliyeti ve kazanç fikri geliştirmek ve meslekleriyle hayatlarını kazanabilecek şekilde yetişmelerini sağlamak olarak ifade edilmiştir. Bundan sonraki yıllarda enstitü açılan şehirler Adana (1972), Antalya (1987), Kayseri ve Trabzon (1988), Diyarbakır ve İstanbul Sabancı (1989), Bursa (1996) olmuştur.
1996'da güncellenen yönetmelikte olgunlaşma enstitülerinin amaçları şu şekilde belirlenmiştir: a) Geleneksel Türk giyim ve el sanatlarını araştırmak, tanımlamak, özelliklerini bozmadan geliştirmek ve üretim yoluyla gelecek kuşaklara aktarmak, b) Bu sanatları, çağdaş yorum ve tasarımla, yurt içi ve yurt dışında tanıtmak, pazarlamak, c) Öğrencileri, yeteneklerini ve yaratıcı güçlerini ortaya çıkararak araştırmaya yöneltmek; girişimciliğe teşvik etmek, üretken duruma getirmek, d) Bilgi, beceri ve deneyim kazandırarak onları eğitim verilen alanlarda geliştirmek, üretim çalışmaları yapmak, e) İş hayatında istihdam imkânı olan görevlere hazırlamak ve üretken konuma getirmek, f) Enstitü bünyesinde eğitim ve araştırma yapılan alanlarla ilgili arşiv oluşturmak, g) Desen, model, kalıp, broşür, katalog ve benzeri dokümanı hazırlayarak kullanıma sunmak, h) İhtiyaç duyulması halinde kız teknik öğretim okul ve kurumlarında görevli personelin bilgi ve becerilerini arttırıcı rehberlikte bulunmak, i) Özel ve kamu kuruluşlarına danışmanlık yapmak, j) Kız teknik öğretim okulları ve diğer meslekî teknik öğretim kurumlarıyla iller arasında iş birliği yaparak enstitüde eğitim ve üretimi yapılan meslek alanındaki çalışmalara ilgili sektör ve üniversite temsilciliklerinin katılımını sağlayarak tanıtmak, k) Seri üretim bağlantıları kurmak (Resmî Gazete, 15 Eylül 1996).
Bu tarihten sonra Konya, Mardin ve Mersin (2010), Kırklareli ve Kütahya (2016), Tokat, Gaziantep ve Kahramanmaraş (2017), Muğla ve Sivas (2018), Erzurum ve Van'da (2019) açılan enstitülere son yıllarda eklenenlerle beraber 2024 yılı itibariyle olgunlaşma enstitüsü sayısı otuz ikiye ulaşmıştır. Bunlar 2012 yılında Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde tesis edilen Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü'ne bağlanmışlardır.
Enstitülerin eğitim öğretim programları çerçevesinde ilk yıllarından itibaren meslekî alanda biçki-dikiş (manto, tayyör, elbise, fantezi elbise), moda-çiçek, renkli nakış (beyaz iş), sırma (Maraş işi), Türk işi, elbise nakışı (fantezi nakışlar, yatak örtüleri, salon takımları), çamaşır ve resim eğitimi dersleri verilmiştir.
2002 yılından sonra bölgesel ve güncel ihtiyaçlara cevap veren bölümler de açılmıştır. Mesela İstanbul'daki enstitülerde el sanatları, giyim, grafik ve fotoğrafçılık, kuyumculuk, tekstil, moda tasarım, araştırma-tanıtım pazarlama ve kuyumculuk eğitimi verilmeye başlanmıştır. Benzer uygulamalar Anadolu'daki enstitülerde de gerçekleştirilmiştir.
Özellikle yeni açılan enstitülerin yerel sanatlara gösterdiği ilgi doğrultusunda lüle taşı, kuyumculuk, Trabzon kazaziye, Mardin telkâri, çini, seramik, cam üfleme, bakır işçiliği, sedef kakma, Tokat tahta baskı, yemenicilik, yerel dokuma gibi birçok el sanatı dalında yeni ustalar yetiştirilmiştir. Bu kapsamda iki yıl süren meslekî eğitimin yanında "araştırma, tasarım-üretim atölyeleri, tanıtım ve pazarlama" olmak üzere üç özel bölümle enstitülerin akademik alt yapıları güçlendirilmiştir.
Enstitülerin çok çeşitli faaliyetleri söz konusudur. Öncelikle devlet konuklarının misafir edildiği protokol kurumu vazifesi görmüş, misafir devlet başkanları veya başbakanlarının hediyelerini imal etmişlerdir.
Kuruluşundan beri aynı zamanda sürdürdüğü usta-çırak geleneği ile yerel sanatların ve Türk el sanatlarının taşıyıcısı olan bu enstitüler, devlet himayesiyle desteklenen projeleriyle millî mirası yaşatmaya devam etmektedirler. 2009 yılında "Türkiye'nin Bebeği Elif Bebek" ortak projesiyle Anadolu Türk folklorunu temsil eden farklı tasarımlarda model bebek üretimleri gerçekleştirmiştir. 2016 yılında Millî Eğitim Bakanlığı ve Kültür Bakanlığı arasında imzalanan protokol ile hanedan mensuplarına ait türbelerde bulunan yıpranmış sanduka örtülerinin yenilenmesini içeren "Pûşîde Projesi" ile sanduka örtülerinin asıllarına uygun şekilde yenilenmesi devam etmektedir.
Enstitülerin tasarım ve üretim potansiyellerinin uluslararası katma değere dönüştürülmesi amacıyla ilk enstitü binasının daimi sergi mekânında 2021 yılında kurulan "BOHÇA" ortak markasının mağazası açılmıştır.
Cumhurbaşkanlığı tarafından himaye edilip sektör temsilcisi paydaşlarla desteklenen "Türkiye Dokuma Atlası" projesi ise Anadolu dokuma hafızasının bir araya getirilerek kaybolan dokumaların yeniden üretimini sağlayacak alt yapı çalışmalarını gerçekleştirmeyi, yeni ustaların yetiştirilmesini ve dokuma kumaşların hayatın her alanında yer alacak tasarımlarla buluşmasını hedeflemektedir.
Sandıklarda saklanan geleneksel giysilerin modernize edilerek Türk nakışının zengin iğne teknikleriyle süslenmesi, olgunlaşma enstitülerinin günümüze kadar taşınan misyonunu belirlemiştir. Geleneksel Türk el sanatlarının asıllarına sadık kalınarak yaşatılması şeklinde tanımlanan bu misyon, enstitüleri eğitim işlevi yanında millî kültürü tanıtan kurumlar haline getirmiştir. Enstitülerin yeni tasarımlara ilham vermesi amacıyla oluşturduğu antika el işleri arşivi de zamanla maddi kültür envanterinin muhafaza edildiği bir müzeye dönüşmüştür. Enstitüler sadece kaliteli eğitimiyle değil, beslendiği kaynaklara duyduğu sorumluluk bilinciyle de Türk eğitim tarihinin önemli kurumlarından biri olmuştur.
