Osmanlı döneminde 1869 yılından beri var olan sanayi mekteplerinin Cumhuriyet dönemindeki devamı niteliğindedir. Sultan II. Abdülhamid döneminde açılan bu okullarda kurucusu olan Midhat Paşa'nın arzuladığı sanayi eğitimi vurgusu tam anlamıyla gerçekleşmediği gibi Cumhuriyet döneminde kurulan kız enstitüleri de sanayi vurgusundan çok becerikli ev kadınlığı stilini ön plana çıkarmıştır.
Enstitülerde verilen yemek pişirme, dikiş-nakış, ev ekonomisi dersleri sadece iyi anneler değil, yeni bir milleti doğurup yetiştirecek anneler olacak kızlara hitap ediyordu. Sınıfından ve etnik kimliğinden bağımsız olarak bu yetiştirilmeye tâbi tutulmuş anneler, devletin evdeki temsilcisi olarak görülüyor, Batılılaşma, modernleşme ve millîleşme süreçlerinde büyük görev bekleniyordu.
Bu okullar Ankara, İstanbul, Bursa, Manisa, İzmir, Adana, Trabzon ve Elazığ şehirlerinde kuruldu. Gündüz okullarının ders programı matematik, fizik, tarih, coğrafya gibi temel derslerden oluşuyordu. Dikiş-nakış, şapka yapımı, moda dersleri de eğitim programının bir parçasıydı. "İlmî" bir ev hanımı eğitimi temel prensipti. Bu fikir, kızların eğitiminin Kuzey Amerika ve Avrupa'daki biçimlerinden ilham alsa da enstitüler bağlamında kendine özgü bir yaklaşımdı.
1937 senesinde enstitülerde toplam 2000 gündüzlü öğrenci, 8000 akşam okulu öğrencisi vardı. Akşam okullarının amacı, kız enstitüsü dergilerinde, sadece alt-sınıf kadınlara zanaat öğretmek ve ihtiyaç duyulan şapka üretimini hızlandırmak değil, toplumun geniş tabakalarına "eğitim bilinci" aşılamaktı. Nitekim İzmir Kız Enstitüsü'nde Fransızca, spor, sanat, dikiş, nakış öğretimi yanında ailesinin sağlığını ve varlığını koruyabilecek bir ev kadını ve çocuklarını hakkıyla yetiştirebilecek bir anne eğitimi verilmekte; kimya teorisi gibi bilim dersleri ile becerilerine bilimsel bir boyut katılmaktaydı.
Enstitü öğrencileri genel olarak on bir-on yedi yaşları arasında olmasına rağmen akşam okullarına daha büyük yaşta kız ve kadınlar devam edebiliyordu. Doğu illerindekiler dışında, enstitülere sadece ilkokul mezunları kabul ediliyordu ve enstitünün öğretmen yetiştiren yüksek kısmı Ankara'daydı. İsmet Paşa Kız Enstitüsü olarak geçen bu okul, şimdi Zübeyde Hanım Kız Meslek Lisesi'nin olduğu binadaydı. Osmanlı dârülmuallimât mekteplerinde olduğu gibi kızlar yirmi yaşlarında mezun oluyordu.
Kız enstitülerinin, başlarda Belçika ve Fransa'dan, 1930'dan itibaren de Almanya'dan gelen öğretmenleri vardı. II. Dünya Savaşı öncesinde açılan bu okullar dünyadaki diğer teknik okullarla beraber Amerikan modelinden fazlasıyla etkilenmişti. Giderek politize olan enstitü dergileri, 1940'larda tamamen Cumhuriyet Halk Partisi ve İsmet İnönü'nün siyasetiyle özdeşlik kurmuşlar; enstitünün cumhurbaşkanının bayrağı olduğunu savunmuşlardır.
Enstitü dergileri, yayımladıkları görsellerle ev kadınlarını Amerikalı hemcinslerine özenmiş, kızları da Amerikan dergilerindeki kızlara benzetmeye çalışmışlardır. Tek parti rejiminin sona ermesiyle birlikte Köy enstitüleri güç kaybetmiştir. Esasen 1938-39 sonrasında kız enstitüleri "olgunlaşma enstitüsü" ve teknik liselere bölünerek normal liselere dönüşmenin adımını atmıştır. II. Dünya Savaşı'nı izleyen dönemde kız enstitüsü programları büyük ölçüde korunmuş olsa da 1963-64'te bu süreç sona erdi. Ancak 1974-75 dönemine kadar bu okullar gayriresmî olarak kız enstitüleri diye bilinmeye devam etti.
1940'lardaki enstitü dergileri, günlük hayat sorunlarının evde yaşandığı ve yine evde çözümlendiğine ve aile bireylerinin birbirlerine nasıl muamele etmesi gerektiğine yönelik içeriklerle doludur. Bu yazılar okurlarına, II. Dünya Savaşı'ndan sonra olgunlaşma enstitüsü öğrencilerinin bir kısmı iş hayatına atılırken bir kısmı da öğretmenlik gibi mesleklere yöneldiler. Bu dönemde Gönül Candaş ve Leman Cılızoğlu gibi yemek kitabı yazarları da enstitülerden çıkmış ve enstitülerin geleneksel yemeklere Batılı yorumlarını popüler hale getirmiştir. 1930'ların ve 1940'ların dergi ve ders kitapları, öğrencilerini gündüz okullarındaki devlet görevlilerinin kızları gibi üst orta sınıf olarak görmek istediyse de ilk kız enstitüleri daha çok alt ve alt orta sınıf aile kızlarına eğitim imkânı sağlamıştır.
