Öğretmen yeterlikleri, öğretmenlerin "mesleklerini etkili ve verimli bir biçimde yerine getirebilmek için sahip olmaları gereken bilgi, beceri, tutum ve değerler" olarak tanımlanmaktadır (MEB, 2017). Bu nitelikler için, İngilizce'de daha çok competency ve standard kelimeleri kullanılmaktadır. Bazı ülkelerde öğretmen yeterlikleri yerine "öğretmen standartları" kavramı kullanımı tercih edilmiştir. Türkçe çalışmalarda ise yeterlik, standart ve nitelik ifadeleri çoğu defa birbirinin yerine kullanılmaktadır.

Tarih boyunca öğretmenlerin ne tür vasıflara sahip olması gerektiği üzerine birçok tartışma yapılmıştır. Her ne kadar ilgili literatürde öğretmenlik mesleğinin doğası gereği meslekî standart belirleme çalışmalarının gereksiz ve yersiz olduğunu savunan yaklaşımlar olsa da öğretmenliğin profesyonel bir meslek olduğundan hareketle bu mesleğe ilişkin nitelik ve standartların belirlenmesi ve bu standartların öğretmen yetiştirme ve hizmete alımla, hizmet içi eğitimlerde kullanılması yaklaşımı 1970'li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere gibi ülkelerde başlamış ve 2000'li yıllarda birçok ülke kendi standart veya yeterlik belgesini oluşturmuştur.

Türkiye'de öğretmenlik mesleği ile ilgili politikalar belirlemenin çok eski tarihlere dayandığı bilinmektedir. Literatürde de "âdâbü'l-muallîmîn" muhtevalı müstakil eserlerin bulunuyor olması bunun bir tezahürüdür. Öte yandan Osmanlı'da Fâtih Sultan Mehmed zamanında İstanbul'daki bir kısım medreselerin programlarına bugünkü anlamda öğretmenlik mesleğiyle ilgili öğretim yöntemleri dersleri konulmuş, Tanzimat döneminde rüştiye okullarına öğretmen yetiştirmek amacıyla İstanbul'da 16 Mart 1848 tarihinde Dârülmuallimîn adıyla bir öğretmen okulu açılmıştır. O günden bugüne öğretmen nitelikleri ve öğretmen yetiştirme sorunu Türkiye'de eğitimcilerin en önemli gündem maddeleri arasında yer almaya devam etmiştir.

2022 yılında yayımlanan 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu'nda, 1973 tarih ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu'nda, öğretmenliğin bir "ihtisas mesleği" olduğu hususu vurgulanmakta, kanunun 4. maddesinde, "Öğretmen adaylarında genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon/öğretmenlik meslek bilgisi bakımından aranacak nitelikler Millî Eğitim Bakanlığı'nca tespit olunur" ifadesi yer almaktadır. Millî Eğitim Bakanlığı'nda "öğretmenlerin nitelik ve yeterliklerinin belirlenmesi görevi" Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü'ne verilmiştir.

Türkiye'de 1980 yılından sonra öğretmen yetiştiren kurumlara yönelik yapılan değişiklikler, öğretmen niceliği ve niteliği ile ilgili tartışmaları arttırmış, bu tartışmalar ise öğretmen eğitiminde standartlar ve öğretmen yeterlikleri belirleme çalışmalarını hızlandırmıştır. 1998-1999'da Yükseköğretim Kurulu (YÖK) ve Dünya Bankası iş birliği ile yapılan "YÖK/Dünya Bankası Millî Eğitimi Geliştirme Projesi" kapsamında öğretmen yetiştirme standartlarını belirleme ve akreditasyon çalışmaları kapsamında öğretmen yeterliklerine ilişkin bir liste oluşturulmuştur. Bu çalışmada öğretmen yeterlikleri; "Konu Alanı ve Alan Eğitimine İlişkin Yeterlikler", "Öğretme-Öğrenme Sürecine İlişkin Yeterlikler", "Öğrencilerin Öğrenmelerini İzleme, Değerlendirme ve Kayıt Tutma" ve "Tamamlayıcı Meslekî Yeterlikler" olmak üzere dört ana başlık altında ele alınmıştır.

Millî Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmen yeterlikleri ile ilgili ilk çalışmalara ise 1999 yılında başlanmıştır. Millî Eğitim Bakanlığı ve üniversite temsilcilerinden oluşan "Öğretmen Yeterlilikleri Komisyonu", YÖK/Dünya Bankası Millî Eğitimi Geliştirme Projesi kapsamında yapılan çalışmalar, farklı ülkelerin yeterlik belgeleri, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmen nitelikleri konusunda yürütülen araştırma sonuçları ve ilgili paydaşlardan gelen önerilerden de yararlanarak "öğretmen yeterlilikleri" belgesini hazırlamıştır. Bu belgede yeterlikler, "Eğitme-Öğretme Yeterlilikleri", "Genel Kültür Bilgi ve Becerileri" ve "Özel Alan Bilgi ve Becerileri" olmak üzere üç başlık altında ele alınmıştır. 2002 yılında yürürlüğe giren bu yeterlilikler lisans eğitimlerinde gerekli düzenlemelerin yapılması için öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarına gönderilmiştir. Bu belgede "yeterlilik" olarak ifade edilen tanım daha sonraki yıllarda "yeterlik" sözcüğü ile değiştirilmiştir.

Öğretmen yeterlikleri konusunda bir sonraki çalışma, Avrupa Birliği Komisyonu ile Türkiye arasında 8 Şubat 2000 tarihinde imzalanan Finansman Anlaşması ile yürürlüğe giren Temel Eğitime Destek Programı (TEDP) kapsamında hazırlanan ve 2006 yılında yürürlüğe giren "Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri" belgesidir. Bu belgede, a) Kişisel ve meslekî değerler-meslekî gelişim, b) Öğrenciyi tanıma, c) Öğrenme ve öğretme süreci, d) Öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme, e) Okul, aile ve toplum ilişkileri, f) Program ve içerik bilgisi olmak üzere altı ana yeterlik alanı, bu yeterliklere ilişkin otuz bir alt yeterlik ve 233 performans göstergesine yer verilmiştir. Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin yürürlüğe girmesinin ardından farklı branşlardan öğretmenlerin sahip olmaları gereken "Öğretmenlik Mesleği Özel Alan Yeterlikleri"nin belirlenmesine yönelik çalışmalar başlatılmış ve ilköğretim öğretmenlerine yönelik Türkçe, İngilizce, fen ve teknoloji, bilişim teknolojileri, görsel sanatlar, okul öncesi, matematik, sınıf öğretmenliği, sosyal bilgiler, müzik, din kültürü ve ahlak bilgisi, beden eğitimi, teknoloji tasarım ve özel eğitim (görme, işitme, zihinsel engelliler) olmak üzere on dört alanda özel alan yeterlikleri hazırlanarak 2008 yılında yürürlüğe konulmuştur (MEB, 2008). Ortaöğretim öğretmenlerine yönelik ise Ortaöğretim Projesi (OÖP) kapsamında Türk dili ve edebiyatı, matematik, fizik, kimya, biyoloji, tarih, coğrafya ve felsefe olmak üzere sekiz alanda özel alan yeterlikleri hazırlanmış ve bunlar 2011 yılında yürürlüğe konulmuştur. 2014-2016 yıllarında yeterliklerin revize çalışmaları yanında özel eğitim, İmam-Hatip liseleri meslek dersleri ile meslekî ve teknik eğitim öğretmenlerine yönelik özel alan yeterliklerinin belirlenmesi için bir dizi çalışma daha gerçekleştirilmiş ve toplam yetmiş yedi özel alan yeterliği ortaya çıkmıştır. Yapılan incelemelerde, özel alan yeterliklerinde birçok yeterlik göstergesinin aslında genel nitelikte olduğu, birçok yeterlik ve gösterge ifadesinin içerik olarak birbirinin tekrarı olduğu, özel ve genel yeterlik ifadeleri ve performans göstergelerinin çok karmaşık ve uygulanabilirlikten uzak bulunduğu eleştirileri getirilmiştir.

Süreç içerisinde meslekî yeterliklerle ilgili, ulusal ve uluslararası düzeyde birçok yeni gelişme olmuştur. 2008 yılında Avrupa Konseyi, "Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi"ni kabul etmiş, Türkiye'de de buna uygun olarak "Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi" (TYÇ) 2015 yılında yürürlüğe girmiştir. Yine Türkiye'nin 2001 yılında dahil olduğu Bologna süreci hedeflerine yönelik olarak "Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi" ve "Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Temel Alan Yeterlilikleri" 2011 yılında kabul edilmiştir. Bu düzenlemelerin yanı sıra, eğitim alanındaki yeni gelişmelere uyum sağlayabilmek ve mevcut belgelerin uygulamada aksayan yönlerini giderebilmek için öğretmen yeterliklerinin gözden geçirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaç doğrultusunda başlatılan güncelleme çalışmaları süresince Yükseköğretim Kurulu, ÖSYM, Meslekî Yeterlilik Kurumu, Millî Eğitim Bakanlığı'nın ilgili birimlerinin yanı sıra çok sayıda öğretmen ve akademisyenle iş birliği gerçekleştirilmiştir. Avrupa Konseyi, Dünya Bankası, ILO, OECD, UNESCO ve UNICEF gibi uluslararası kuruluşların eğitim ve öğretmenlikle ilgili temel metinleri ile eğitim sistemi gelişmiş farklı ülkelerin yeterlik belgeleri incelenmiş ve yeni "Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri" 2017 yılı Aralık ayında 2723 sayılı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Türkiye'nin kendi tarihsel ve kültürel özellikleri de gözetilerek hazırlanan bu belgede "meslekî bilgi", "meslekî beceri" ve "tutum ve değerler" olmak üzere birbiriyle ilişkili ve birbirini tamamlayan üç yeterlik alanı ile bunlar altında yer alan on bir yeterlik ve bu yeterliklere ilişkin altmış beş göstergeye yer verilmiştir. Bu kapsamda söz konusu yeterlik alanları ve bu alanlar içerisinde yer alan genel yeterlik başlıkları şunlardır: 

A) Meslekî Bilgi Yeterlik Alanı: Alan Bilgisi, Alan Eğitimi Bilgisi, Mevzuat Bilgisi.

B) Meslekî Beceri: Eğitim Öğretimi Planlama, Öğrenme Ortamları Oluşturma, Öğretme ve Öğrenme Sürecini Yönetme, Ölçme ve Değerlendirme.

C) Tutum ve Değerler: Millî, Manevi ve Evrensel değerler, Öğrenciye Yaklaşım, İletişim ve İşbirliği, Kişisel ve Meslekî Gelişim.

Yeni yeterlikler belgesi ile ilköğretim ve ortaöğretimdeki her bir öğretmenlik alanı için ayrı özel alan yeterliği belirleme uygulamasından vazgeçilmiş, genel yeterliklerin meslekî bilgi yeterlik alanına "alan bilgisi" ve "alan eğitimi bilgisi" yeterlikleri eklenerek bütün öğretmenlik alanlarına ilişkin yeterlikleri kapsayacak şekilde daha sade ve anlaşılabilir tek bir metin oluşturulmuştur. Öğretmen yeterlikleri, öğretmenlik mesleğine kabul için yapılan Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) ve Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile (ÖABT) Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yapılan mülakatlarda temel kriter olarak kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Öğretmenlerin meslekî gelişim programlarının hazırlanmasında ve bu programlara katılımda yeterlik göstergelerinin göz önünde bulundurulması önerilmektedir. Öğretmenlerin kendi meslekî performansı ve yeterlik düzeylerini tespit etmeye yönelik öz değerlendirme faaliyetleri yanında, öğretmenlere yönelik yapılacak dış değerlendirmelerde de yeterlik belgesinden yararlanılabilir. Bu kapsamda 2022 yılında yürürlüğe giren Öğretmenlik Meslek Kanunu'na göre uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik unvanını almaya yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri yanında öğretmenlere dönük her tür ödül ve teşvik sistemi, yurt içinde ve yurt dışında çeşitli görevlere atama işlemleri gibi birçok alanda yeterlik göstergelerinin objektif bir değerlendirme sisteminin unsurları olarak kullanılması mümkündür.

Öğretmen niteliklerinin belirlenmesi ve buna uygun öğretmen yetiştirme sadece belli bir bakanlığı ilgilendirmeyip dünyadaki ve Türkiye'deki bilimsel, siyasî, ekonomik, sosyolojik, kültürel vb. bütün unsurlardaki değişimlerden etkilenen ve sürekli güncellenip geliştirilmesi gereken bir alandır. 2020 yılında bütün dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını, değişen yaşam biçimleri, dünyanın farklı yerlerindeki savaşların ve işgallerin harekete geçirdiği göçler ve okullarda farklı ülkelerden gelen mülteci öğrencilerin sayısının artması vb. birçok unsur sebebiyle öğretmenler sınıflarda yeni yaklaşımlara ve beklentilere uygun yeni yeterlikler kazanmak zorunda kalmaktadırlar. Bu kapsamda yeterlik ve standart belgeleri de öğretmen yetiştirme, geliştirme, istihdam ve kariyerde yükselme politikaları belirlenirken yol gösterici şekilde, ilgili bütün kurum ve paydaşlar arasında eşgüdümü ve ortak politika geliştirmeyi hedefleyen, dünyada gelişen şartlara göre esnek bir anlayışla sürekli güncellenip geliştirilmesi gereken temel metinler olarak kullanılmalıdır.