 
Maarif vekili.
Maarif vekili.
Mahkeme Reisi Hacı Mehmed Galip Bey'le Münevver Hanım'ın oğlu olarak Rodos'ta doğdu. İlk eğitimini Rodos'taki evinde aldıktan sonra kısa süre Alliance Israélite'de eğitim gördü. Ortaokulu Rodos'ta, liseyi İzmir'de okudu (1908). Liseden mezun olduktan sonra iki sene Rodos'ta St. Jean-Baptiste Koleji'ne devam etti. 1911'de Askerî Tıbbiye'ye kaydolan Reşit Galip, öğrenciliği sırasında Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı'na gönüllü olarak katıldığı için üniversite eğitimini 1917'de tamamlayabildi. Mezun olduktan sonra Suriye ve Cebelilübnan'da doktorluk yaptı. Bu görevlerden sonra Tıp Fakültesi'nde asistan olmak üzere İstanbul'a döndü ve hastalığından dolayı 1919 yılında askerlikten emekli oldu.
Öğrenciyken on dört doktor arkadaşıyla birlikte köylerin değişimini sağlamak adına Köycüler Cemiyeti adında bir dernek kurmuştu. Köyde yürütmeyi düşündüğü faaliyetlerine ise emekli olduktan sonra İstanbul'dan Kütahya'ya geçerek başlamıştır. Bu kapsamda yürüttüğü çalışmalarını, 1928'de Köy Muallimleriyle Sıhhî Musahabe, 1929'da İnsan Bedeni, Çocuk Bakımı Öğütleri, Sıhhat Koruma Bilgisi ve Yiyecekler isimleriyle kitaplaştırmıştır.
Kütahya'da doktorluk ve eğitim faaliyetlerinin yanı sıra Kütahya Müdâfaa-yı Hukuk Cemiyeti başkanlığını da yürütmüştür. Aydın, Denizli, Burdur ve Antalya'da Kızılay baştabibi olarak görev yapmış, Antalya'da iken öğretmen okulunda sağlık bilgisi dersleri de vermiştir. 1921'de Sıhhiye Nezareti emrinde Ankara'da çalıştıktan üç ay sonra Mersin'e geçmiştir. Burada Altın Yurd ve Türk Sözü dergilerinde yazılar yayımlamış ve Gençler Birliğ ile Türk Ocağı derneklerinin açılmasını sağlamıştır.
Etkileyici bir hitabete sahip olan Reşit Galip siyasete de ilgi duymuş Mustafa Kemal Paşa Mersin'e yaptığı bir ziyarette onunla tanışmış ve yaptığı tören konuşmasından oldukça etkilenmiştir. 1924'te yapılan ara seçimde Aydın milletvekili olarak meclise girmiştir. 1925'te Şeyh Said isyanı sonrası kurulan Ankara İstiklal Mahkemesi'ne Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Ali Bey (Çetinkaya) ve Kılıç Ali Bey'le birlikte üye seçilmiştir. Aynı mahkemenin üyesi olarak 1926 İzmir suikastı davasında görev yapmıştır.
Eğitimci olmamasına rağmen ilerleyen yıllarda eğitim ve kültürle ilgili birçok çalışmanın içinde önemli görevler üstlenmiştir. Türkiye'de ideal vatandaş tipinin meydana getirilmesi adına 1930'lu yılların başında eğitim ve kültürle ilgili politikalara ağırlık verilmiştir. Türk kimliğinin genel hatlarını tarih ve dil üzerinden kurması öngörülen Türk Tarih Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) ve Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin (Türk Dil Kurumu) yanı sıra inkılapları topluma benimsetmek amacıyla açılan Halkevleri bu dönemde faaliyete geçmiştir.
Bu dönemde Reşit Galip ilk olarak, Türk Ocakları Merkez Heyeti'nde başkan yardımcısı olduktan sonra 1930'da Türk Ocakları bünyesinde kurulan Türk Tarihi Tetkik Heyeti'nin genel sekreterliği görevine seçilmiştir. Eğitimle ilgili düşüncelerinde bu heyetin çalışmalarıyla gelişen yeni Türk tarih anlayışı önemli bir yere sahiptir. Reşit Galip "Türk tarih tezi"ni inançla benimsemiş ve bu teze ilişkin maddi deliller bulmak için yoğun gayret sarfetmiştir. 1931'de Türk Tarih Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) adı altında kurumsallaşan bu oluşum Türk tarih ve medeniyetinin kökeni ve gelişimiyle ilgili çalışmalar yapmak üzere çalışmalar başlatmıştır.
Reşit Galip, 23 Nisan 1930 tarihinde başlayan VI. Türk Ocakları Kurultayı'nda yeni Türk kimliğini tesis edecek yeni tarih anlayışını savunan bir konuşma yapmıştır. Türkler'in kavmî özelliklerine, kurduğu medeniyetlere, göçlerle dünyaya yayılışlarına ve dünyadaki diğer kültür ve medeniyetler üzerindeki etkilerine ilişkin görüşleri de içeren Tarih IV: Türkiye Cumhuriyeti isimli kitabı yazma işini Tevfik Bıyıklıoğlu ile birlikte üstlenmiştir. Bunun dışında cemiyet tarafından 1932'de düzenlenen I. Türk Tarih Kongresi'nde "Türk Irk ve Medeniyet Tarihine Umumi Bir Bakış" başlıklı tebliğini sunmuştur. 1932'de Maarif vekili olduktan sonra Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Türk Dil Kurumu) başkanlığı görevini de üstlenmiştir. Bu görevi yürüttüğü dönemde I. Türk Dil Kurultayı'nın düzenlenmesini ve ayrıca halk ağzından söz derleme kampanyası çerçevesinde Türkiye'nin her yerinden gelen on binlerce kelime fişinin toplanmasını gerçekleşmiştir.
1932'de halkevlerinden sorumlu olarak halkevlerinin tüzüğünü hazırlamış ve ilk aşamada on dört halkevinin açılmasını sağlamıştır. 19 Eylül 1932 ile 13 Ağustos 1933 tarihleri arasında da Maarif vekilliği yapmıştır. Döneminde bakanlığın merkezî teşkilatı 2287 sayılı Maarif Vekâleti Merkez Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkında Kanun ile yeniden düzenlenmiştir. İlkokullarda her sabah okunan ve yıllar içerisinde kısmen değişen "Öğrenci Andı", "Türk Çocuğunun Yasası" adlı metni yazmıştır. Bu uygulama 8 Ekim 2013 tarihinde yönetmelikten kaldırılmıştır.
Bakanlığı dönemindeki önemli olaylardan biri, 1 Ağustos 1933 tarihinde İstanbul Dârülfünunu'nun lağvedilerek yerine İstanbul Üniversitesi'nin kurulmasıdır. Reformun temel amacı yeni siyasî rejimin ideallerine uygun bir yükseköğrenimin inşa edilmesidir. Düzenleme ile İstanbul Üniversitesi Maarif Vekâleti'ne bağlanmıştır. Dârülfünun'da görev yapan 150 öğretim elemanından 89'u tasfiye edilmiştir. Bu süreçte Avrupa'dan Türkiye'ye bilim adamlarının gelmesi sağlanmıştır. İstanbul Üniversitesi 18 Kasım 1933'te eğitime başlamıştır.
Reşit Galip üniversite reformunun tamamlayıcı unsuru niteliğinde gördüğü ve adını "İnkılap Enstitüsü" koyduğu kurumu oluşturmuştur. Türkiye'nin gelişim ve değişiminin kademeli ve zamana yayılarak değil inkılapçı yöntemlerle sürdürülmesi gerektiğini savunmuştur. Bu düşünce ile "İnkılap Terbiyesi" adında bir komisyon kurarak, İnkılap Enstitüsü'nde yapılan inkılaplar ve gelecekte yapılması gereken inkılaplar hakkında bilimsel çalışmaları yürütecek bir merkez meydana getirmiştir. İnkılap Enstitüsü 4 Mart 1934'te eğitime başlamıştır.
İlk gençlik yıllarından itibaren "köycülük" düşüncesini benimsemiş biri olmasının etkisiyle bakanlığı döneminde köylerde verilen eğitim meselesiyle yakından ilgilenmiştir. Bu kapsamda yeterli imkânlara sahip köylerde ilkokul eğitim süresini üç yıldan beş yıla çıkarmıştır. Ayrıca bu okulların "Köy Yatı Pansiyonları" adı altında yatılı eğitime geçmesini sağlamış, köy okullarında görev alacak öğretmenlerin yetiştirilmesi programını uygulamıştır. Bu çerçevede bakanlık bünyesinde oluşturduğu Köy İşleri Komisyonu'na hazırlattığı raporla köy öğretmenlerinin hangi niteliklere sahip olacağına, Ziraat ile Maarif Vekâleti'nin eğitim konusunda nasıl iş birliği yapacağına ve köydeki eğitimin köyün ihtiyaçları çerçevesinde nasıl tespit edileceğine karar verilmiştir. Raporda teklif edilen hususlar onun bakanlığı döneminde hayata geçmemekle birlikte 1940'ta kurulan Köy enstitülerinin bu ayrıntılı raporda belirtilen ilkeler ve amaçlar doğrultusunda kurulduğunu söylemek mümkündür. Sonraki dönemlere etkisi köy eğitimiyle sınırlı kalmamıştır. Benzer şekilde 1940'ta başlayan Doğu ve Batı klasik eserlerinin bakanlık aracılığıyla Türkçe'ye tercüme edilmesine ilişkin proje onun bakanlığı döneminde dile getirilmiştir.
Kısa bakanlık görevi süresinde önem verdiği bir diğer konu da arkeolojik çalışmalar olmuştur. Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti'nin kurulmasıyla birlikte arkeoloji, yeni tarih ve medeniyet anlayışının önemli parçalarından biri kabul edilmiş, onun bakanlığı döneminde Türkiye'deki ilk ulusal arkeolojik çalışmalar başlatılmıştır. 1933'te Ankara'nın Ahlatlıbel bölgesinde yapılan kazılarla Bakır çağına ait eserler gün yüzüne çıkartılmış, ayrıca bu tür çalışmaları sürekli ve düzenli hale getirmek adına Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya isimli bir dergi yayımlanmaya başlamıştır.
“100.000 Derleme Fişi”. Hakimiyet-i Milliye.18.06.1933, s. 1.
Ağaoğlu, Samet. Babamın Arkadaşları. İstanbul 2017.
Binbaşıoğlu, Cavit. Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi. Ankara 2014.
a.mlf. “Dr. Reşit Galip’in Milli Eğitim Bakanlığındaki Hizmetleri ve Bu Hizmetlerin Türk Eğitim Bilimleri Tarihindeki Yeri”. Çağdaş Eğitim Dergisi. 24/250 (1999), s. 5-15.
Hirsch, Ernst E. Anılarım: Kayzer Dönemi, Weimar Cumhuriyeti, Atatürk Ülkesi. çev. F. Suphi. Ankara 2005.
İğdemir, Uluğ. Yılların İçinden: Makaleler, Anılar, İncelemeler. Ankara 1991.
İnan, Afet. Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. haz. A. İnan. İstanbul 2017.
“İnkılap Enstitüsünde İlk Ders Verildi”. Hakimiyet-i Milliye. 05.03.1934, s. 1.
Karaömerlioğlu, M. Asım. “Türkiye’de Köycülük”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce II: Kemalizm. İstanbul 2004, s. 284-297.
Şahin, Mehmet v.dğr. İstiklal Mahkemeleri. C. 1, Ankara 2015.
“Türk Çocuğunun Yasası”. Hakimiyet-i Milliye. 24.04.1933, s. 1.
Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/resit-galip
Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.
 
                        
                        
                     
                    