Toplumun yaşam kalitesinin artmasına ve Türkiye'nin sürdürülebilir gelişmesine hizmet edecek; bilim ve teknoloji alanlarında yenilikçi, yönlendirici, katılımcı ve paylaşımcı olacak; çığır açıcı bilimsel atılımlarla Türkiye'nin millî teknoloji hamlesine ve dönüşümüne liderlik edecek bir kurum olma vizyonunu benimseyen Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), 24 Temmuz 1963'te "Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu" ismiyle kurulmuştur. Eğitimden sağlığa, sanayiden üniversitelere, savunmadan uzay çalışmalarına kadar bilim ve teknolojinin olduğu her alanda faaliyet gösteren TÜBİTAK, tüzel kişiliğe, malî ve idarî özerkliğe sahip, özel hukuk hükümlerine tâbi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile ilgili ve özel bütçeli bir kamu kurumudur.

TÜBİTAK'ta organizasyon yönetim kurulu, başkanlık ve birimleri, araştırma merkezleri, enstitüler gibi birimlerden oluşur. Kuruluş ve gelişmesinde büyük emekleri olan Cahit Arf, TÜBİTAK'ın Bilim Kurulu başkanlığını 1963-1971 yılları arasında yapmıştır.

TÜBİTAK Türkiye'nin öncelikleri doğrultusunda bünyesindeki yirmi üç enstitü ve buna bağlı merkezlerde Ar-Ge çalışması yürütmekte, farklı eğitim düzeylerinde verdiği desteklerle bilim insanlarının yetişmesine ve akademik faaliyetlerini yürütmelerine destek sunmakta; üniversitelerin, kamu kurumlarının ve sanayi kuruluşlarının projelerini desteklemektedir. Özellikle öğrenci ve gençlere yönelik olarak sunduğu desteklerde Türkiye'nin rekabet gücünü ve refahını arttıracak ve sürekli kılacak nitelikli insan kaynağı oluşturmak amacıyla eğitim öğretim destekleri ve faaliyetleri yürütmektedir. Bu doğrultuda Bilim Adamı Yetiştirme Grubu (BAYG), TÜBİTAK'ın kuruluşuyla birlikte kurum içinde eğitim destekleri alanında hizmet vermek için kurulmuştur. Bilim Adamı Yetiştirme Grubu bilimsel toplantılar düzenlemek ve desteklemek, eğitim ve araştırma bursları vermek, bilim yarışmaları düzenlemek ve bu faaliyetler yoluyla bilim adamlarının yetişmesi, araştırma ortamının sağlanması konularında faaliyetler yürütmüştür.

24 Temmuz 1963 tarih ve 278 sayılı kuruluş kanununda TÜBİTAK'ın faaliyet alanı "müspet bilimler" olarak belirlendiği için "Sosyal ve Beşerî Bilimler" 1997 yılına kadar kurumun faaliyet kapsamı dışında kalmıştır. 25 Ağustos 1997 tarihli III. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Toplantısı'nda alınan 6 numaralı karar ile sosyal ve beşerî bilimler alanındaki araştırmaların da TÜBİTAK kaynaklarıyla desteklenmesine karar verildi. Bu alandaki araştırmaları desteklemek ve teşvik etmek üzere YÖK, TÜBA ve TÜBİTAK temsilcilerinden oluşan bir kurul oluşturularak projeler desteklenmeye başlandı. Ancak Türkiye'de sosyal ve beşerî bilimler alanının önünü açan bu tarihî kararı yürütecek kurulun yapısı TÜBİTAK'taki destek mekanizmaları ile tam olarak örtüşmediği için verilen destek miktarları sınırlı kaldı.

29 Haziran 2005 tarihli ve 5376 sayılı kanun ile TÜBİTAK'ın faaliyet alanını sınırlayan "müspet bilimler" ibaresi de kaldırılarak bütün bilim dalları kapsam içine alındı. Aynı tarih ve sayılı kanunla "Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu" ismi "Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu" olarak değiştirilerek sosyal bilimler alanı da TÜBİTAK'ın destek kapsamına dahil edildi. Bu değişikliğin gerekçesi "teknik" ve "teknoloji" kavramları arasındaki farktır. Teknik, bilim, meslek ve sanat dallarında kullanılan yöntemleri ifade eder. Teknoloji ise bilgiyi kullanma ustalığıdır. Bilmek, bilinenlerden yeni bilgi türetmek ve problem çözmek yetkinliğidir. Bu yetkinlik sadece müspet bilimlerle elde edilemez. Mevcut bilgi ve tecrübenin, eleştirel akılla sorgulanması, pratik, akıllı ve basiretli bir şekilde uygulanması yetkinliği ancak disiplinler arası yaklaşımların kullanılmasının katkılarıyla sağlanabilecek bilgelikle (basiret ve hikmet) mümkün olabilir.

Bilim alanlarının entegre bir şekilde bir araya getirilmesi ve çıkan bilginin kullanılması demek olan ve Bilim Adamı Yetiştirme Grubu olarak adlandırılan birim, TÜBİTAK Bilim Kurulu kararıyla 21 Ocak 2006 tarihinde Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) adını almış, 3 Aralık 2016 tarihinde de Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı'na (BİDEB) dönüşmüştür.

1968 yılında Dış İşleri Bakanlığı yönetiminde olan NATO destekleri yönetiminin TÜBİTAK'a aktarılmasıyla, kısıtlı kaynaklarla mümkün olan en geniş kitleye ulaşmayı amaçlayan bir politika izleyen Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı, çeşitli destek programlarıyla daha geniş kitlelere ulaşma fırsatını yakalamıştır. 1990'lı yıllara kadar temel ve uygulamalı fen bilimleri dallarında ve tıp alanında destekler veren Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı, 1990'lardan sonra daha geniş kapsamlı destekler vermeye başlamıştır. 2000'li yıllarda internetin yaygınlaşmasıyla birlikte destek programlarına çevrim içi başvuru imkânı doğmuştur. 2008 yılında ise Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı'nın bütün programlarını kapsayacak biçimde bir portal olarak e-BİDEB başvuru ve İzleme Sistemi'nin tasarlanmasıyla merkezî bir başvuru sistemi ortaya çıkmıştır.

TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı, Türkiye'nin mâlik olduğu genç insan kaynağı potansiyelinin yeni dünyada ihtiyaç duyulan yetkinliklere göre yetiştirilmesi ve mevcut kabiliyetlerin sürekli geliştirilmesi için çaba göstermektedir. Ana stratejisini millî hedeflere odaklanmış vasıflı beşerî sermaye üzerine kurgulayan Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı bünyesinde yürüttüğü kırk beş farklı burs ve destek programları ile Türkiye'nin ihtiyaç duyduğu araştırmacıların yetiştirilmesine katkı sağlamaktadır. Lisans, yüksek lisans, doktora ve doktora sonrası aşamalarda burs, staj imkânı, araştırma desteği, mentorluk, bilimsel etkinliklere katılma ve ilmî faaliyet düzenleme desteği gibi destekler sunmaktadır. Başarılı ortaokul ve lise öğrencilerini tespit ve teşvik etmek amacıyla bilim olimpiyatları, ortaokul ve lise proje yarışmaları düzenlenmektedir.

Ulusal ve uluslararası araştırmacı hareketliliği ve tersine beyin göçünü teşvik etmek amacıyla Türk ve yabancı uyruklu bilim insanlarına yönelik doktora sonrası yurt içi ve yurt dışı araştırma bursları, ulusal/uluslararası lider/öncü araştırmacı desteği, uluslararası araştırmacı dolaşımı, konuk bilim insanı desteği gibi destek programları yürütülmektedir.

Akademi-sanayi iş birliğini öngören programlar kapsamında, sanayi sektöründe ihtiyaç duyulan alanlarda doktoralı araştırmacı yetiştirilmektedir. Bunun yanı sıra lisans, lisansüstü öğrencilerinin sanayi firmalarından danışmanlarla birlikte tez ve proje yazmalarını teşvik eden destek programları uygulanmaktadır. Bilimsel etkinlikleri ve çalışmaları yaygınlaştırmak amacıyla yurt içi/yurt dışı bilimsel etkinlik düzenleme ve etkinliklere katılım desteği programları yürütülmektedir.

Yetişmiş ve nitelikli insan gücü, güçlü alt yapısı ve ileri düzey laboratuvarlarıyla Ar-Ge, teknoloji dünyasının öncü araştırma merkezleri ve enstitülerini bünyesinde bulunduran TÜBİTAK Gebze Yerleşkesi'nde TÜBİTAK Fen Lisesi kurulmuş ve 2021-2022 eğitim öğretim yılında doksan öğrencisi ile faaliyete başlamıştır.

TÜBİTAK eğitim alanındaki faaliyetlerini ve desteklerini Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı'nın yanı sıra TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı (BİTO) bünyesinde de sürdürmektedir. Popüler bilim kitapları ve popüler bilim dergilerinin yanı sıra bilim ve teknoloji alanlarındaki güncel gelişmeleri, buluşları, ilgi çeken konuların bilimsel açıklamalarını dijital ve etkileşimli uygulamalarla topluma aktaran elektronik içerikler de yayımlamaktadır.

Bu kapsamda özellikle gençlerin bilimle iletişimlerini güçlendirmek, proje ve buluş yapmalarını teşvik etmek, analitik ve eleştirel düşünme yeteneklerini geliştirmek, kariyer planlamalarında bilim ve teknolojiye ilgilerini arttırmak amacıyla dijital popüler bilim dergisi TÜBİTAK Bilim Genç'i yayımlamaya başlamıştır. 2015 yılında resmî olarak yayın hayatına başlayan Bilim Genç dergisine her gün yeni içerikler eklenmektedir. Bilim Genç'te bilimsel konuların daha kolay anlaşılabilmesi için içerikler animasyon, video, grafik bilgi, sesli yayın gibi farklı formatlarda yayımlanabilmektedir. Dergide kodlama, oyun geliştirme, teknoloji-tasarım ve temel bilim konularında uygulamalı etkinlikler yer almaktadır. Alanında yetkin Türk bilim insanlarının deneyimlerini, başarı hikâyelerini ve araştırma konularını gençlerle paylaşmak için videolu röportajlar, bilim söyleşileri ve bilim kafe etkinlikleri düzenlenmektedir. Gençler, ayrıca çevrelerinde gözlemledikleri problemlere çözüm üretmek için yaptıkları bilimsel projeleri de Bilim Genç'te paylaşabilmektedir.

TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı basılı ve dijital yayınlarına ek olarak "Millî Teknoloji Hamlesi" kapsamında Türkiye'deki yerli ve millî üretim süreçlerinin gelişimine destek olmakta, ihtiyaç duyulan nitelikli insan kaynağını yetiştirmek için lise, ön lisans, lisans ve lisansüstü öğrencilerin araç teknolojileri konusunda ilmî birikim ve deneyim kazanmasını sağlamaktadır. Ayrıca öğrencilerin konuyla ilgili araştırma imkânı edinip dünyadaki gelişmeleri takip etmesini teşvik etmek, alternatif ve temiz enerji kaynaklarının otomotiv sanayisinde kullanımını yaygınlaştırmak ve alternatif enerjilerin araç teknolojilerinde kullanımı konusunda farkındalık oluşturmak için 2005 yılından bu yana Uluslararası Efficiency Challenge Elektrikli Araç Yarışları, 2021 yılından bu yana da Liseler Arası Efficiency Challenge Elektrikli Araç Yarışları düzenlemektedir. Bunlara ek olarak TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı lise, ön lisans, lisans ve lisansüstü öğrencilerin "insansız hava aracı" (İHA) konusundaki farkındalığını arttırmak, bu alandaki teknolojik gelişmelerin izlenmesi için bu gelişmelere katkı temin etmek ve katılımcılara teknik ve sosyal deneyim kazandırmak için 2016 yılından bu yana uluslararası, 2020 yılından bu yana liseler arası ve 2021 yılından bu yana da serbest görev İHA yarışmaları düzenlemektedir. Bunun yanı sıra ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerinin bilimsel farkındalığının sağlanması, merak duygularının, araştırma, sorgulama ve öğrenme isteklerinin tetiklenmesi, öğrencilerde bilimsel okuryazarlığın artması ve Türkiye'de bilim iletişiminin yaygınlaşması için uzman bilim insanları ile öğrencileri buluşturmakta, öğrencilerin bilim insanı olmalarını teşvik etmektedir.

Bilim merkezlerinin kurulması ve bütün ülke çapında yaygınlaştırılması, TÜBİTAK'ın bilimin yaygınlaştırılması misyonunun bir uzantısıdır. Bilim merkezleri, farklı yaş gruplarından, farklı birikime sahip bireyleri bilimle buluşturarak bilim ve teknolojiyi toplum için anlaşılır ve ulaşılır bir hale getirmeyi, etkileşimli öğretim yaklaşımı ile ziyaretçilerini denemeye ve keşfetmeye teşvik etmeyi, bilim ve teknolojinin önemini toplum nezdinde arttırmayı hedeflemektedir. Deneysel ve uygulamalı etkinlikler içeren bilim merkezleri; kamu yararı gözeten, kâr elde etmek amacı olmayan, kamu ya da özel sektör kaynakları ile finanse edilen merkezlerdir.

2008 yılında Konya'da Bilim Merkezi Kurulması Projesi ile başlayan 4003 Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı kapsamında TÜBİTAK toplam on bir ilde bilim merkezleri oluşturulması projesini yürütmüştür. Konya, Kocaeli, Kayseri, Bursa, Üsküdar ve Elazığ'da olmak üzere altı adet bilim merkezinin açılışı yapılmıştır. Gaziantep, Şanlıurfa, Düzce, Antalya (Kepez) ve Denizli bilim merkezlerinin projeleri devam etmektedir. Bilim merkezi sayılarını arttırmak için atölye ağırlıklı küçük ölçekli bilim merkezi projelerinin de desteklenmesine yönelik yeni bir program başlatılmıştır.

TÜBİTAK bilim merkezlerinin dışında bilim ve teknoloji kültürünün geliştirilmesinde ve yerleşmesinde, bilim ve teknoloji okuryazarlığı farkındalığının artırılmasında öncülük etmek için "Deneyap Teknoloji Atölyeleri" vasıtası ile "tasarım ve üretim, robotik ve kodlama, elektronik programlama ve nesnelerin interneti, yazılım teknolojileri, ileri robotik, malzeme bilimi ve nanoteknoloji, enerji teknolojileri, havacılık ve uzay teknolojileri, siber güvenlik, yapay zekâ ve mobil uygulama" içerikleri oluşturmaktadır. Deneyap Teknoloji Atölyeleri'nde öğrencilerin bilim ve teknolojiyi uygulamalı atölye çalışmaları ile keşfetmesi sağlanmaktadır.

TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı bilimin yaygınlaştırılmasına yönelik 4004-Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları, 4005-Yenilikçi Eğitim Uygulamaları, 4006-TÜBİTAK Bilim Fuarları ve 4007-Bilim Şenlikleri Destekleme programlarını da yürütmektedir. Bilginin toplum ile buluşturulmasını ve yaygınlaştırılmasını, etkileşimli uygulamalarla anlaşılır bir biçimde kazandırılmasını, doğa ile ilgili konular çerçevesinde hedef kitleye geniş bir ekoloji vizyonu kazandırılmasını, hedef kitlenin ilmî kavramları, süreçleri anlaması ve bunları uygulaması için gerekli olan ortamların oluşturulmasını amaçlayan "4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Destekleme Programı" kapsamında 2007'den bu yana toplam 1012 proje desteklenmiş ve yaklaşık 35.000 katılımcının doğa eğitimi ve bilim okulları ile ilgili projelerle buluşması sağlanmıştır. "4005 Yenilikçi Eğitim Uygulamaları Destekleme Programı" ile 2013 yılından bu yana öğretmen ve akademisyenler başta olmak üzere, eğitimcilere ve eğitimci adaylarına kendi branşlarında eğitim ve öğretime özgü yenilikçi yaklaşım, strateji, yöntem ve tekniklerin kazandırılması hedeflenmektedir. Program kapsamında 2013'ten bu yana toplam 185 proje desteklenmiş ve yaklaşık 5000 katılımcının yenilikçi eğitim uygulamaları ile tanışması sağlanmıştır. "4006 TÜBİTAK Bilim Fuarları Destekleme Programı" 2013'ten bu yana 5-12. sınıf öğrencilerinin, eğitim öğretim programı çerçevesinde ve kendi ilgi alanları doğrultusunda belirledikleri konular üzerine araştırma yaparak araştırmalarının sonuçlarını sergileyebilecekleri, öğrenciler ve izleyicilerle birlikte eğlenerek öğrenebilecekleri bir ortamın oluşturulmasını amaçlamaktadır. 2013 yılından bu yana toplam 66.110 proje önerilmiş ve yaklaşık 16 milyon öğrenci bilim fuarlarına katılım sağlamıştır. Bilim fuarlarına katılım sağlayan toplam katılımcı sayısı ise yaklaşık 20 milyona ulaşmıştır. Bilim kültürü ve iletişiminin toplumda yaygınlaştırılması, katılımcılara bilimsel bilginin ulaştırılması ve bilim-teknoloji arasındaki etkileşimin faaliyetler yoluyla aktarılması amaçlanan "4007 Bilim Şenlikleri Destekleme Programı" kapsamında 2015'ten bu yana toplam 387 proje desteklenmiştir.