A

BERKER, AZİZ(1899-1968)

Eğitimci, yazar, kütüphaneler genel müdürü.

  • BERKER, AZİZ
    • Lütfi UĞUZ
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 12.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/berker-aziz
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    BERKER, AZİZ
BERKER, AZİZ (1899-1968)

Eğitimci, yazar, kütüphaneler genel müdürü.

  • BERKER, AZİZ
    • Lütfi UĞUZ
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 12.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/berker-aziz
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    BERKER, AZİZ

Tam adıyla Abdülaziz Aziz Berker, İstanbul Beşiktaş'ta doğdu (23 Ağustos). Babası Sarây-ı Hümâyun kapıcıbaşılarından Üsküplü Bekir Bey, annesi Saime Hanım'dır. 30 Ağustos 1968'de İstanbul'da vefat etmiş, cenazesi Şişli Camii'nden kaldırılarak Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnolunmuştur.

Aziz Berker, ilk tahsilini Beşiktaş Barbaros Hayreddin Paşa Numune Okulu'nda yaptıktan sonra okul müdürünün tavsiyesiyle İstanbul Öğretmen Okulu'na girdi ve dört yıllık öğrenimini müteakip 1919'da mezun oldu. Aynı yıl, İzmit Öğretmen Okulu'nda resim ve beden eğitimi öğretmeni olarak göreve başladı, 1922 yılında Bursa Öğretmen Okulu'na tayin oldu. İzmir'in Yunan işgalinden kurtuluşundan sonra İzmir Merkez Şehit Fethi Bey Numune Okulu Türkçe öğretmenliğine daha sonra İzmir Dârüleytamı (yetimhane) Türkçe öğretmenliğine tayin edildi. İzmir'deki görevi devam ederken, Ankara Gazi Numune Okulu müdürlüğüne, bir buçuk yıl sonra Ankara Merkez İlköğretim müfettişliğine ve Maarif Vekili Necati Bey'in ilköğretim ıslahatına başladığı zaman da Antalya Millî Eğitim müdürlüğüne (Ağustos 1927) ataması yapıldı (TKD, 1952). Daha sonra Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi şube müdürlüğüne (Temmuz 1933) oradan da Kütüphaneler müdürlüğüne (Haziran 1939) getirilen Aziz Berker bu vazifesinden emekli oldu (5 Eylül 1964). Bu dairenin adı daha sonra Kütüphane Dairesi Direktörlüğü (1 Ocak 1946) ve Kütüphaneler Genel Müdürlüğü (1 Mart 1960) oldu. Aziz Berker Türk kütüphaneciliğinde derin izler ve unutulmaz hatıralar bırakmıştır.

İlk bakışta pek fazla dikkat çekmeyen bir yazı hayatı vardır. Bütün gayretini maarif ve Türk kütüphaneciliğinin gelişmesi için göstermiş ve bunun dışında yazı yazmak için çok fazla bir heves duymamıştır. Türk Düşüncesi (1956) ve Ülkü (1943) gibi mecmualarda az sayıda yazısı basılmıştır. Ancak tarihçilik bakımından asıl neşriyatı Tarih Vesikaları mecmuasında yapmış ve bu mecmua için "Mora İhtilali ve Tarihçesi veya Penah Efendi Mecmuası" (1942-1943, sy. 7-12) ve "Teşrifatî Naim Efendi Tarihi" (1944, sy. 13-15) gibi tarih metinlerini ilk defa tenkitli bir şekilde hazırlayarak neşretmiştir. Önemli eserlerinden biri de "Maarif Vekâleti Kütüphaneler Umum Müdürlüğü'nün Programı ve Personel İhtiyaçlarına Üniversitelerdeki Kütüphanecilik Eğitimi Nasıl Hizmet Edebilir?" adını taşır.

Maarif Vekâleti'nde harcadığı mesai ve kazandığı tecrübe ışığında Türkiye öğretim tarihi konusunda eserler yayımlamıştır. Bunlardan ilki, Türkiye'de İlk Öğretim 1: 1839-1908 (Ankara 1945) adını taşımaktadır. Bu seride basılan ilk kitap Hasan Âli Yücel tarafından hazırlanan Türkiye'de Orta Öğretim (İstanbul 1938) isimli eserdir. Aziz Berker'in Türkiye'de İlk Öğretim isimli eseri bir anlamda Türk maarif tarihinin yazdırılması faaliyetlerinin bir neticesi olarak hazırlanmış ve basılmıştır. Kitap ilköğretime tahsis edilmiş, ancak 1908 senesine kadar Türk maarif tarihini ihtiva eden kitabın II. cildi yazılamamıştır. Bibliyografyası, Başbakanlık ve Millî Eğitim Bakanlığı arşivlerine, devlet ve Maarif salnamelerine, Takvîm-i Vekâyi' ile diğer resmî neşriyata ve bazı başka kaynaklara dayanmaktadır (bk. Türkiye'de İlk Öğretim).

Aziz Berker Cumhuriyet'in ilk yıllarında yetişmiş, öğretmenlik mesleğini memleketin farklı yerlerinde ifa etmiş, Maarif Bakanlığı'nda tecrübe kazanmış, sorunların çözümü için emek harcamış bakanlıkta çalışkan bir bürokrattır. Millî Eğitim ve kültür camiasında hizmetleri halen hatırlanmakta özellikle kütüphanecilik alanındaki çalışmaları Türk kütüphaneciliğinin gelişmesi açısından reform olarak kabul edilmektedir. Bir bürokrat olmasının yanı sıra, beraber çalıştığı personeline bir öğretmen olmuş, bahsinin geçtiği anılarda paylaşımcı ve sorun çözücü kişiliğinden övgü ile bahsedilmiştir. Türk maarifinin kütüphaneler yardımıyla gelişeceğine inanan Aziz Berker'in ismi, Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı Kadıköy İlçe Halk Kütüphanesi'ne verilmiştir (1970).

Kaynakça

Berker, Aziz. “Maarif Vekâleti Kütüphaneler Umum Müdürlüğü’nün Programı ve Personel İhtiyaçlarına Üniversitelerdeki Kütüphanecilik Eğitimi Nasıl Hizmet Edebilir”. Türk Kütüphanelerinin Gelişmesinde Üniversitedeki Kütüphanecilik Öğretiminin Rolü. Ankara 1960, s. 13-16.

Birinci, Ali. “Aziz Berker: Maarif Tarihimize Dair Eser Veren Kütüphanecinin Hayat Hikâyesi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. sy. 12 (2008), s. 707-711.

Ersoy, Osman. “Ata Kütüphaneci: Aziz Berker”. Kütüphaneciliğimizde 40 Yıl. haz. H. Atılgan. Ankara 1998, s. 560-564.

Kara, İsmail - Ali Birinci (haz.). Bir Eğitim Tasavvuru Olarak Mahalle-Sıbyan Mektepleri: Yorumlar Tetkikler. İstanbul 2005.

TKD. “Türk Kütüphaneciliğine Hizmet Edenler:1 Aziz Berker”.  Türk Kütüphaneciliği Dergisi. 1/1 (1952), s. 67.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/berker-aziz

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

BERKER, AZİZ (1899-1968)

Eğitimci, yazar, kütüphaneler genel müdürü.