A

TECRÜBE

Deneyim, bilgi ve birikim.

  • TECRÜBE
    • Genç Osman İLHAN
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 23.11.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/tecrube
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    TECRÜBE
TECRÜBE

Deneyim, bilgi ve birikim.

  • TECRÜBE
    • Genç Osman İLHAN
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 23.11.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/tecrube
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    TECRÜBE

Tecrübe "günlük gözlemler ve gerçekle doğrudan doğruya karşı karşıya kalma sonucu dolaysız olarak sağlanan bilinçli ya da bilinçsiz görgü, bilgi ve birikim" olarak tanımlanabilir. Genel olarak yaşanılanlar ve yaşantılar sonucunda sahip olunan kazanımlar olup sık sık deneyim ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Dar anlamda ise "yaşam tecrübeleri içinde kişiye derin etki yapan, onun için duygusal bir anlamı ve önemi bulunan olaylar, insanı uyarıcı ve yetiştirici bulunanlar, baştan gelip geçen, ders alınan ya da alınması gereken olaylar, yaşantılar" olarak tanımlanabilir. Tecrübe kavramı bazı sözlüklerde "tecrübe etmek" anlamında "deneme, sınama, görgü" karşılığında tanımlanmıştır.

Hayatın içerisinde yer alan ve buna bağlı olarak bir faaliyet alanı içeren tecrübe, eğitim öğretim ile de doğrudan ilişkilidir. Bireyde olumlu davranış değişikliği meydana getirme olarak ifade edilen öğrenmenin gerçekleşmesi öznel, nesnel ve zihinsel şartların bir arada bulunmasıyla mümkündür. Bu şartların bir arada olması, bireyin karşılaştığı bir nesne, durum ya da olayı tecrübe etmesiyle gerçekleşir. Nesnel şartlar, eğitim görülen sınıf ve okul ortamları, programlar, sunulan araç gereçler vb. olarak ifade edilebilir. Nesnel şartlar kişinin beklenti, ilgi ve ihtiyaçlarına göre düzenlendiği taktirde burada yaşanan tecrübenin eğitimsel bir yanı ve değeri olabilir. Bu yaklaşımda, tecrübenin eğitim alanında uygulanmasında daha çok planlı, kontrolcü bir yol izlendiği görülmektedir. Eğitim öğretim ortamının organizasyonunu sağlamak ve istenilen amaca ulaşmak için ifade edilen faaliyetlerin niteliği ve tecrübenin kalitesi doğru orantılıdır. Eğitim sürekli bir yenileme ve gelişme halinde olurken buna bağlı olarak tecrübenin de yeniden yapılandırılmasını ve gelişimini beraberinde getirir.

Formel eğitim ve tecrübe ilişkisine bakıldığında belirli aşamalar göze çarpar. Amaçlanan hedef, davranış ve tutumların kazandırılması için önceden hazırlanmış sistemli ve organize bir programın varlığı söz konusudur. Eğitimle amaçlanan hedefler daha somut sonuçlar ortaya çıktığından tecrübenin oluşmasında ve kullanımında önemli bir faktör olarak görülür. Eğitim süreci, gelişim ve değişimle özdeş haldedir. Bu durum aynı zamanda tecrübenin gelişimini ve pekişmesini beraberinde getirir. Her tecrübenin gelecekteki tecrübe niteliği üzerinde etkili olması, iyi düzenlenmiş eğitim programlarının önemini vurgular. Tecrübe devamlılık arzeden bir bilgi birikimi ve  davranış örüntüsüdür. Bu noktada eğitimcilere düşen ve gerçekleşen hangi deneyimlerin olumlu yöne hangilerinin olumsuz yöne eğilim gösterdiğini görmek ve değerlendirmektir. Bu sayede eğitimci gerekli düzenleme ve planlamaları yapabilir. Edinilen tecrübenin devamı ve muhafazası da önemli olan diğer bir süreçtir. Fakat bu durum her tecrübenin eğitsel olduğu ve devam edilmesi gerektiği anlamına gelmez. Bilimsel, sosyal, kültürel vb. fayda sağlamayan, ileriye dönük olmayan, kullanım alanı sınırlı tecrübenin eğitsel olduğunu söylemek zordur. Son aşamada verimli, etkili yaratıcı ve faydalı olan tecrübenin nesilden nesile aktarılması sağlanır. Eğitim ortamında tecrübenin aktarılmasıyla durum ve şartlara uygun olarak değişimin ve dönüşümün sağlanmasında da eğitimcilere önemli bir rol düşer. Bu sayede daha organize, zengin, gelişmiş bir program ile kazanılan tecrübeden bahsedilebilir.

Eğitim bir seçme, eleme ve önceden planlanan şekilde bilgileri ve davranışları yeni nesillere kazandırma sürecidir. Bu haliyle eğitim tecrübe üzerine bina edilir. Uzun yıllar test edilerek, doğruluğu, faydalılığı ve iyiliği üzerinde ortak kanaate varılan bilgi ve davranışlar bütünün içinde süzülerek yeni nesillere aktarılır. Tecrübe bir anlamda geleneği ifade eder ve eğitimin muhafazakâr yönünü anlatır. Tecrübe aktarımıyla, eğitimin en önemli görevlerinden biri olan kültürün ve geleneğin devamı sağlanmış olur. Modern eğitim sistemi her ne kadar kendine özgü bir yenilik ve tekil varoluşa dayanıyor olsa da din, toplum, kültür vb. birikimi yeniden yorumlayarak toplumun bir arada bütünlük içinde olmasına hizmet eder. Birlik ve bütünlüğün teminatı büyük ölçüde seçilmiş tecrübenin kitleselleştirilmesine dayanır. Bu yönüyle tecrübe seçkinci yaklaşımın bir aracı olmak zorundadır. Zira geniş toplum kesimlerine eğitim aracılığıyla aksettirilen tecrübe iktidar seçkinlerinin onay verdiği, makul bulduğu bilgi ve tecrübeden ibarettir. Yapısalcı yaklaşıma dayalı modern eğitimin gerek ideolojik temellerinin gerekse kuramsal yapısının tartışıldığı, oluşturmacı eğitim felsefesinin ön planda olduğu postmodern dönemde tecrübenin önemi ve değeri de tartışmalı hale gelmiştir. Çünkü yeni bilgi paradigmasına göre bu dönemde artık, tecrübe edilmiş, geçmişten getirilen ve otoriter zihniyetin yansıması olan bilgi anlamlı değildir. Bunun yerine bireyin bizatihi kendinin, yaşadığı an içinde ürettiği bilgi geçerli ve anlamlıdır. Her ne kadar, postmodern yaklaşımlarda tecrübeye olumsuz bakış artsa da yapay zekâ teknolojisinin tamamıyla ham veri ve tecrübe edilmiş bilgi üzerine kurgulanması, geleneksel tecrübeyi yeniden önemli hale getirmiş görünmektedir.

Kaynakça

Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi: M.Ö. 1000-M.S. 2021. Ankara 2021.

Bağcı, Hatice Fakıoğlu. “Dönüşümün İmkânı Olarak Tecrübe: Dewey ve Gadamer’in Bakış Açılarıyla”. Kaygı: Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi. 21/2 (2022), s. 644-669.

Cevizci, Ahmet. Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul 2003.

Dewey, John. Tecrübe ve Eğitim. çev. F. Başaran – F. Varış. Ankara 1966.

Mengüşoğlu, Takiyettin. “Felsefi Antropoloji Bakımından Tecrübe Mefhumunun Tahlili”. Felsefe Arkivi. 3/1 (1952), s. 136-161.

Öncül, Remzi. Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü. İstanbul 2000.

Öztürk, Murat. John Dewey’in Eğitim Felsefesi. YLT, İstanbul Üniversitesi, 2008.

Sönmez, Selami. “Eğitim ve Tecrübenin Değeri”. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi. sy. 9 (2004), s. 351-364.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/tecrube

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

TECRÜBE

Deneyim, bilgi ve birikim.