Aylık eğitim, gençlik ve kültür dergisi.
Aylık eğitim, gençlik ve kültür dergisi.
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisi Muhtar Fehmi Enata ve bir grup üniversiteli arkadaşı tarafından İstanbul'da yayın hayatına başlamıştır. Derginin yazı işleri "çevirgenliğini" (idareci) Kemaleddin Birsen yapmıştır. 1935-1948 yılları arasında 145, 1950 yılında sekiz ve 1955-1956 yılları arasında on sayı yayımlanan dergi, üç dönemde toplamda 163 sayı çıkmıştır. Dergi yayın hayatı boyunca Çituris Biraderler Matbaası (İstanbul), Cumhuriyet Matbaası (İstanbul), Pulhan Matbaası (İstanbul), Kâğıt Basım İşleri Matbaası (İstanbul), Varol Matbaası (İstanbul) ve Güney Matbaacılık ve Gazetecilik (Ankara) gibi farklı matbaalarda basılmıştır.
Çıkış amacını ilk sayısında "gençlik için çalışmak", "gençliğin yücelmesinde bir varlık olmak" olarak açıklamış, bu amaçlar doğrultusunda Atatürk'ün yolundan ayrılmayacağını ifade etmiştir. Yücel dergisinin Cumhuriyet'in getirdiği de yenilik ve gelişmeleri desteklediği ve okuyucularına aktardığını söylemek mümkündür. Sanılanın aksine derginin Hasan Âli Yücel ile bir ilgisi yoktur, hatta Yücel bu benzerlikten şikâyet etmiştir.
İlk yıllarında kendini "bilgi ve kültür dergisi" olarak tanıtmış, ilerleyen senelerde ise "sanat ve fikir dergisi" biçiminde aylık periyotlarla yayın hayatına devam etmiştir. Ancak zaman zaman çeşitli aksaklıklar ve kapatılma olayları ile karşı karşıya kalmıştır. Derginin yürütücüleri, bu aksaklıklar ve kapatılma olayları sebebiyle kimi zaman birkaç sayıyı birleştirerek çıkarmışlardır.
Zengin bir yazar kadrosu bulunan derginin yayın hayatına çok farklı kanatlardan kişiler katkı vermiştir. Kadrosunda 1230 farklı yazar ve şair yer almıştır. Dergi altıncı yılının (1940) 61. sayısında kurucu ve yürütücülerini tanıtan bir bölüme yer vermiştir. Burada yer alan isimler şöyledir: Arif Hikmet Bilen, Muhtar Fehmi Enata, Vedat Günyol, Saffettin Pınar, Orhan Burian, Mustafa Ertem, Yusuf Mardin, İsmet Rasin, Behçet Kemal Çağlar, Cemal Nadir Güler, Osman Nebi ve Haluk Y. Şehsuvaroğlu. Dergide deneme, makale, şiir, hikâye başta olmak üzere farklı türde yazılar yayımlanmıştır. Karikatür, fotoğraf, resim gibi görsel içerikler de sayfalarında yer almıştır.
Tam anlamıyla "gençliğin yanında yer aldığını" iddia eden dergi, kendi değer dünyasından "iyiyi, doğruyu ve güzeli bulmak" gayesiyle çalışmalar yürütmüştür. Yücel, yayımlandığı dönemde gençliği temsil edecek, onların eğitimine katkı sunacak ve kültürel gelişimlerini sağlayacak herhangi bir alan olmadığını ifade etmiştir. Bu anlamda gençliğin kendisine yer bulabilmesi amacıyla dergide gençlerin şiirlerine, hikâyelerine ve düşüncelerine sıklıkla yer vermiş ve desteklemiştir.
Dergi, Atatürk'ün ölümünün ardından İsmet İnönü döneminde bazı sıkıntılar yaşamış, farklı anlayışlar ve algılayışlar yüzünden birkaç defa yayınını tatil etmek zorunda kalmıştır. Mesela İstiklal caddesindeki ofisine 10 Kasım sebebiyle astığı özel boyutlu Atatürk tablosu ve dergide paylaşılan "Bekleyen Rasattepe" başlıklı fotoğraf sebebiyle dergi kapatılmıştır. İktidar derginin bu paylaşımlarına, "Memlekette Atatürk davası diye bir şey yoktur. Atatürk büyük işler yapmış ve rahmete kavuşmuştur. Memleketin menfaatleri, Atatürk'ü bir dava olarak ele almamağı icap ettiriyor..." (Enata, 1950) savunmasıyla karşılık vermiştir. Ancak bir süre sonra Ankara ile görüşülerek yayınına devam edebilmiştir.
Dönemin anlayışında yeni bir nesil, yeni bir zihniyet ve gençlik projesi olarak sunulan ve "Ortaçağ'da kalmış bir toplumu çağdaşlaştırma hamlesi" (Bora, 2021) şeklinde anlaşılan "hümanizm" Yücel'in en çok savunduğu, desteklediği konulardan biri olmuştur.
Dergi, genç okuyucuları için hikâye ve şiir müsabakaları düzenlemiş, gençlerin hikâye ve şiirlerini yayımlamıştır. Büyük ilgiyle karşılaşınca bütün eserlere yer vermekte zorlanmış ve müsabakalar sonlandırılmış, ancak gençlerin yazdığı şiirler derginin bütün sayılarında yer bulmuştur. Keza Batı'dan çeviri eserlerle çokça deneme ve makale sayfalarında kendine yer bulmuştur. Hedefinde gençlik ve gençliğin yücelmesi olan Yücel, onların eğitimini ve kültürel gelişimlerini önemsemiştir.
Kendini bir dil devriminin içinde bulan dergi, bu konuda da çalışmalar yürütmüş, bu konularda makalelere yer vermiş, dönemin dil politikalarını benimseyip desteklemiştir. Dergide terkedilmesi gereken ve kullanılması istenen yeni kelime listeleri paylaşılmıştır. Ayrıca bir dil köşesi oluşturmuş ve okuyucuların yabancı kökenli kelimeler yerine kullanılabilecek yeni Türkçe kelimeler üretmeleri teşvik edilmiştir.
Derginin önemle üzerinde durduğu konulardan biri de din ve ahlak meselesidir. Eğitim sürecinde çocukların geleneksel dinî kurallar ile terbiye edilemeyeceğini ve çocukları Allah korkusuyla yetiştirmemek gerektiğini ifade eden yazılara yer verilmiştir. Okullardaki nizamın, disiplinin ve terbiyenin din ile sağlanmaması gerektiğini ifade eden dergiye göre bütün bunlar laikliğin bir gereğidir. Bu tür görüşlerde hayli sert bir yaklaşım içinde olan Yücel, 1948'den sonra din derslerine yönelik politikaların değişmesi ve okullarda kısmen din derslerinin verilmeye başlanmasına şiddetle karşı çıkmış ve bunun büyük bir yanlış olduğunu iddia etmiştir.
1940'lı yılların önde gelen eğitim projesi Köy enstitüleri de Yücel'in öncelikli gündemlerinden biri olmuştur. Köy enstitülerine yakından destek verdiği, bunun yanında halkevleriyle ilgili haberler ve yorumların da dergide sıklıkla yer aldığı görülmektedir. Her yıl halkevlerinin kuruluş yıl dönümleri kutlanmış ve önemli isimlerin halkevlerinde yaptığı konuşmalara dergide yer verilmiştir. Halkevlerine özel sayıların ayrıldığı dergide bu kurumların sayılarının artması gerektiği üzerinde durulmuştur.
Eğitim ve gençlik politikaları bakımından dergide akademik araştırmaların müstakil olarak yeterince ve derinlemesine yer bulmadığı söylenebilir. Yücel edebî faaliyetleri ve içinde bulunduğu dönemin sosyokültürel ve siyasî yönü bakımından bazı araştırmalara konu olmuştur. Korkmaz (2014) Yücel dergisinin tek parti iktidarında basındaki yeri konusunda tez çalışması yapmıştır. Yener ise (2021) Yücel dergisinde yer alan hümanizma düşüncesi üzerine kısa bir inceleme yapmıştır. Yücel'in eğitim ve gençlik sorunlarına bakışı ise Açıkgöz (2021) tarafından incelenmiştir.
Açıkgöz, Gülşah. Eğitim ve Gençlik Sorunları Bakımından Yücel Dergisi Üzerine Bir İnceleme. YLT, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2021.
Bora, Tanıl. Hasan Âli Yücel. İstanbul, 2021.
Doğan, Mehmet Can. “Yücel Dergisinin Fikri ve Edebi Tahlili = The Intellectual and Literary Analysis of Yücel Journal”. Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi. sy. 3 (2008), s. 97-114.
Enata, Muhtar Fehmi. “İlk Kapanışın Acıklı Hikayesi: III”. Yücel Dergisi. sy. 148(3) (1950), s. 12-14.
Korkmaz, Selman Burak. Türkiye’de Tek Parti İktidarı (1931-1946) ve Basın: Yücel Dergisi (1935-1956) Örneği. YLT, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 2014.
Yener, Melih. “Yücel Dergisi’nde Hümanizm Bahsi”. Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi. sy. 4 (2021), s. 148-167.
Yücel Dergisi. sy. 1-163 (1935-1956).
Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/yucel
Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.
Aylık eğitim, gençlik ve kültür dergisi.