A

EĞİTİM ARAÇ GEREÇLERİ

Eğitim öğretim sürecinde kullanılan malzemeler.

  • EĞİTİM ARAÇ GEREÇLERİ
    • Hasan Kazım KALKAN
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 23.10.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/egitim-arac-gerecleri
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    EĞİTİM ARAÇ GEREÇLERİ
EĞİTİM ARAÇ GEREÇLERİ

Eğitim öğretim sürecinde kullanılan malzemeler.

  • EĞİTİM ARAÇ GEREÇLERİ
    • Hasan Kazım KALKAN
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 23.10.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/egitim-arac-gerecleri
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    EĞİTİM ARAÇ GEREÇLERİ

Genel olarak öğretim amaçlı kullanılan bütün nesneler eğitim araç gereci olarak kabul edilebilir. Akademik anlamda ise öğrenme-öğretme sürecinde de işlevsel olan bütün yardımcı kaynaklar eğitim araç gereçleri olarak adlandırılır. Bunlar öğretmenin kendi elleriyle bizzat hazırladığı basit materyaller olabileceği gibi gelişmiş teknolojik araç gereçler de olabilir.

Öğrenme-öğretme etkinliğinde kullanılan nesneler sıfırdan bu amaca yönelik tasarlanmış olabilecekleri gibi, sonradan dönüştürülmek suretiyle de bu sürecin parçası olabilirler. Ders kitabı daha en baştan eğitim öğretim için tasarlanmışken, normalde iletişim için tasarlanmış televizyon ya da radyo gerekli içerikle donatıldığı takdirde bir eğitim öğretim aracına dönüşebilir.

Eğitim araç gereçleri disiplinler arası boyut taşırlar. Söz gelimi bunların hazırlanmasında; sosyoloji, psikoloji, antropoloji, felsefe gibi bilim dallarının bilgi birikimine, iktisat biliminin üretim-maliyet hesaplarına, sanayinin üretim araçlarına ihtiyaç duyulur.

Eğitim araç gereçleri öğrencilerin konuları daha etkili bir şekilde anlamalarını sağlamak ve öğrenme süreçlerini desteklemek için kullanılan çeşitli araçları ve malzemeleri ifade eder. Bu araç gereçler ders içeriğini zenginleştirmek, öğrencilerin farklı öğrenme tarzlarını desteklemek ve öğrenme deneyimini daha etkili kılmak amacıyla kullanılabilir. Yaygın olarak kullanılan eğitim araç gereçleri tahta ve yazı araçları, kitaplar ve ders notları, bilgisayar ve internet tabanlı araçlar, görsel araçlar, laboratuvar malzemeleri, oyun ve bulmacalar, müzik ve sanat araçları, öğrenci inceleme ve değerlendirme araçları (sınav kâğıtları, ödevler, testler vb.), kütüphaneler, veri tabanları ve mobil cihazlar olarak gruplandırılabilir. Bu araç gereçlerin kullanımı öğrenme hedeflerine ve öğrenci gruplarına göre değişebilir. Öğretmenler ve eğitim uzmanları, öğrencilere en uygun öğrenme ortamını sağlamak için bu araç gereçleri dikkatlice seçer ve kullanır. Teknoloji alanındaki gelişmeler eğitim araç gereçlerinde bir farklılaşma ve çeşitlenme yaşanması sonucunu da beraberinde getirmiştir. XX. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren radyo kullanımı ve yayınlarının artması, seslerin kaydedilebilir hale gelmesiyle işitsel eğitim araç gereçleri de kendine eğitim sistemi içerisinde yer bulmaya başlamıştır. 1970'lerde televizyonun yaygınlaşması ve eğitim sürecine dahil edilmesi, devamında 1990'lı yıllarda bilgisayar teknolojilerinin okullara girmesiyle birlikte görsel-işitsel özellikler taşıyan materyallerin arttığı bir dönem başlamıştır (bk. Eğitim Teknolojileri).

Eğitim araç gereçlerinin öğretim-öğrenim sürecinde giderek önem kazanması ve bu alana yönelik akademik çalışmaların sayısındaki artış, 1960'lı yılların ortalarından itibaren bu alanın eğitim bilimleri içerisinde ayrı bir kategori olarak ele alınması eğilimini güçlendirmiştir.

Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde yer alan öğretmen yetiştiren kurumların, 1982 yılında üniversite bünyesine alınması kararının ardından eğitim araç gereçlerinin tasarımı ve kullanımına yönelik derslerde bir birliktelik sağlanmıştır. 1985 tarihli Pedagojik Formasyon Programı'nda "eğitim teknolojisi" dersi zorunlu, "eğitim araçları" ve "görsel işitsel araç ve yöntemleri" dersleri ise seçmeli olarak yer almıştır. Eğitim teknolojisi dersi 1998-1999 eğitim öğretim yılından itibaren yerini "öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme"ye bırakmış daha sonra 2005-2006 eğitim öğretim yılında yapılan değişiklikle dersin adı "öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı" olarak değiştirilmiştir. 2018 yılında yayımlanan son programda ise değişikliğe gidilerek zorunlu ve seçmeli alan eğitimi dersi olarak ikiye ayrılmıştır. Zorunlu dersin adı "öğretim teknolojileri" olurken seçmeli dersin adı "materyal tasarımı" olarak belirlenmiştir.

Eğitim araç gereçleri, öğretim hedeflerine öğrenci ihtiyaçlarına ve hitap ettikleri duyu organına göre "Görsel Araç Gereçler", "İşitsel Araç Gereçler" ve "Görsel-İşitsel Araç Gereçler" olmak üzere üç ana başlık altında değerlendirilmektedir.

Görsel Araç Gereçler: Sadece görme duyusuna hitap ederler. Ders/alıştırma/çalışma kitapları, sözlükler, dergiler, gazeteler, resimler, haritalar, grafikler, posterler, kavram haritaları, defterler, yazı araçları (kalem, tebeşir vb.) kara/yeşil tahta, manyetik/pazen tahta, tepegöz, asetatlar, slayt makinası ve slaytlar bu gruba girerler. Bunlara üç boyutlu materyaller olan laboratuvar/atölye ekipmanlarını, gerçek nesneleri, kesitleri, modelleri, maketleri de eklemek mümkündür.

İşitsel Araç Gereçler: Sesi kullanarak öğrenme deneyimini zenginleştirirler ve yalnızca işitme duyusuna hitap ederler. Mesela radyo, kasetçalar, CD, MP3 ve MP4 çalar, podcast vb. araçlar bu başlık altında toplanabilir.

Görsel-İşitsel Araç Gereçler: Hem görme hem de işitme duyusuna hitap ederler. Bilgisayar, televizyon, video/CD/DVD, projeksiyon sistemi, akıllı tahta, tablet, elektronik kitap, cep telefonu bu kategoriye girer.

Eğitim araç gereçlerinin; öğrenme işleminde aktif hale gelen duyu sayısını arttırarak çoklu öğrenme ortamı oluşturmak araç gereç çeşitliliği sayesinde öğrenciye uygun bir aktarım kanalının bulunması ihtimalini arttırmak, bilginin, sözel ve sözel olmayan algıları işleyen iki alt bilişsel sistemde kaydedilmesini temin ederek hatırlamayı kolaylaştırmak gibi faydaları vardır. Bunların yanında; soyut konuların somutlaştırılarak zamandan tasarruf sağlanmasına, video film, animasyon ve simülasyon gibi materyaller sayesinde sınıf ortamına getirilmesi imkânsız cisim, olay ve işlemlerin kolayca ve güvenle gözlemlenmesine ve incelenmesine imkân tanırlar. Farklı zamanlarda birbirleriyle tutarlı içeriklerin sunulmasını sağlayarak aynı konunun değişik sınıflarda farklı anlatılmasının önüne geçerler. Tekrar tekrar kullanılabilmeleri sayesinde öğretmene hem maliyet hem de zaman açısından avantaj sağlarlar.

Millî Eğitim Bakanlığı dünyada yaşanan dönüşüme bağlı olarak eğitim araç gereçlerinde teknolojinin öneminden dolayı özellikle 1980'li yıllardan itibaren çeşitli projeler gerçekleştirmiştir. Eğitim öğretimde fırsat eşitliğini sağlamak ve bilişim teknolojileri araçlarının okullarda yaygın olarak kullanılmasını hedefleyen FATİH (2010) ve 2012 yılında başlatılan "Eğitim bilişim Ağı" (EBA) yakın zamanda yapılan en dikkat çekici projelerdir (bk. EBA).

Kaynakça

Seferoğlu, Süleyman Sadi. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara 2006.

TDK. Güncel Türkçe Sözlük. 2023 (https://sozluk.gov.tr/).

Topuz, Cem Arif – Göktaş, Yüksel. “Türk Eğitim Sisteminde Teknolojinin Etkin Kullanımı İçin Yapılan Projeler: 1984-2013 Dönemi”. Bilişim Teknolojileri Dergisi. 8/2 (2015), s. 99-110.

Yalın, Halil İbrahim. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara 2003.

YÖK. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri (1982-2007). Ankara 2007.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/egitim-arac-gerecleri

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

EĞİTİM ARAÇ GEREÇLERİ

Eğitim öğretim sürecinde kullanılan malzemeler.