Farsça'dan Türkçe'ye geçen tebeşir "şeker kamışı şekeri, alçı, beyaz madde" anlamına gelir. Dîvânü Lugâti't-Türk'te tebâşîr kelimesine rastlanmazken bunun yerine tebeşirin ham maddesi ürñgek (alçı taşı) ve ürñgerdi neñg (nesne beyazlaştı) ifadeleri yer almıştır.

Bir yazı aracı olarak milattan önce 3100 civarında yazıyı icat eden Sumerler'den bu yana tebeşirin var olduğu bilinmektedir. Türk dünyasında tebeşir sözcüğünün ilk olarak Bîrûnî'nin (973-1048) Hindistan'da 1017-1030 yılları arasında kaleme aldığı ve Hint kültürünü ve medeniyetini konu alan Tahkîku mâ li'l-Hind adlı kitabında geçtiği belirtilmektedir. XIV. yüzyıl hekimlerinden Celâleddin Hızır'ın (Hacı Paşa) yazdığı, Türk tıp tarihi açısından taşıdığı önemin yanı sıra zengin söz varlığından dolayı Türkçe'nin tarihsel sözlüğü olarak kabul edilen Müntahab-ı Şifa isimli eserde kelime, "Tebâşir sovuktur kurudur ıssıdan ağrıyan gözi xoş eder" şeklinde geçmiştir. Aynı kelime 1502'de Türkler'e Fars dilini öğretme amacıyla hazırlanmış bir sözlük olan ve aynı zamanda Türkçe en eski belagat kitabı sayılan Akkoyunlu devri âlimlerinden Diyarbakırlı (Âmid) İmam Ahmed Berdahî'nin Câmiu'l-Fürs adlı eserinde de yer almaktadır.

Tebeşir, sözlükte "Toz zerreciklerinden oluşan, çizdiği yerde iz bırakan, beyaz veya açık renkte kireçli kaya; bu maddeden yapılan, kara tahta, duvar vb. yüzeylere yazı yazmak için kullanılan, beyaz veya renkli çubuk" şeklinde açıklanmaktadır. Uzun yıllardan beri kara tahtanın ayrılmaz parçası olan tebeşir günümüzdeki haliyle ilk olarak İtalya'da üretildiği tahmin edilmektedir. Leonardo da Vinci'nin tebeşir kullanmayı Fransız ressam J. Perreal'dan öğrendiği; Michelangelo, Raffaello, F. Barocci, Holbein gibi ressamların eskiz yaparken tebeşirden yararlandığı bilinmektedir. Bu tebeşirler oldukça tozluyken daha sonra içine farklı maddeler karıştırılıp kâğıt kalıplar içine dökülerek tozsuz tebeşir yapılmıştır. Türkiye'de tozsuz tebeşir 1982'den itibaren kullanılmaya başlanmıştır.

Tebeşirin okulların vazgeçilmez demirbaşı olması kara tahtanın icadıyla başlar. 1960'lardan sonra kara tahtalar yanında yeşil yazı tahtaları da kullanılmaya başlanmıştır (bk. Kara Tahta). Bu arada tebeşir renklerinde ve biçimlerinde de estetik gelişmeler kendini göstermiştir. Zaman içinde bazı öğretmen ve öğrencilerin tebeşir tozuna karşı alerjik reaksiyon göstermeleri ve peş peşe tebeşir alerjileri raporlarının açıklanması hem tahtanın hem de tebeşirin tarihî seyrini değiştirmiştir. 1990'lardan sonra sınıflarda silinebilir keçe uçlu kalemle yazılan beyaz manyetik tahtalar ve hemen ardından da teknolojinin gelişmesine bağlı olarak sınıflarda interaktif akıllı yazı tahtalar (e-tahta, e-board, smart board) tebeşirin yerini almıştır. Buna karşın, özellikle yükseköğretim düzeyinde köklü-tarihî yükseköğretim okullarında (üniversiteler, enstitüler, araştırma merkezleri vb.) beyaz tebeşir, kara tahta kullanılmaya devam etmektedir. Bu usul, özellikle Harvard, Princeton, Yale, Oxford, Cambridge gibi meşhur üniversitelerde yaygın bir şekilde sürdürülmektedir.

Tebeşir bazı kere yazma sırasında gıcırtısıyla kulakları rahatsız eden bir sese sahiptir. Tebeşir, bazan öğretmenin elinde sınıfın en uzak köşesine kadar fırlatabildiği bir disiplin aracı olurken, bazan da sınıf başkanının tahtaya "konuşanlar" listesini yazdığı bir uyarı nesnesidir. Ara sıra da sınıfta kalmadığı için yan sınıftan istemeye gidilen bir dersten kaçma bahanesidir.

Yaygın eğitimde, özellikle ilköğretim ve ortaöğretimde kullanımı neredeyse kaybolmuş olsa da tebeşirin farklı bir formuna bilardo oyununda rastlanır; isteka çubuğunun ucuna hafifçe sürülerek kullanılır ve bu sayede topa iyi vuruş yapmaya yardımcı olur. Hat sanatımızda da sıkça kullanılan tebeşir, hattatlar tarafından "tîn-i hikmet" ismiyle anılmaktadır. Hattatlar sanatını icra ederken kalemin kâğıt üzerinde kaymasını engellemek için önce tebeşiri çuhaya sürer, tebeşirli çuhayı da kâğıt üzerinde gezdirmek suretiyle kâğıdın aşırı kayganlığını giderirler.

Eğitim öğretimdeki merkezî konumundan dolayı tebeşir, edebî eserlere, halk ağzı deyimlere ve farklı sözlü kullanımlara geçmiş bir kelimedir. Halk edebiyatında en ufak şeyden kendine pay çıkarmayı düşünen, şaşkın kimseleri tarif için "tebeşire peynir bakışlı" deyimi bunun en meşhurlarındandır. Eğitimcilerin anılarında yer tutan tebeşir öğrenciler için de unutulmayacak hikâyeler yazdırmıştır. Tiyatro ve diğer sahne sanatlarında tecrübeli olmayı ifade eden "sahne tozu yutmak" sözünün öğretmenler nezdindeki karşılığı "tebeşir tozu yutmak" biçimindedir.

Tebeşir birçok şairin ve yazarın imgelem dünyasında mevcuttur: "Tahta başında, elimde tebeşir, sallanıyorum" (Yusuf Z. Ortaç), "Tombul parmaklarında yine biraz siyah mürekkep ve biraz da tebeşir izleri var mı?" (Refik H. Karay), "Çekiyor tebeşirle yekûn hattını âfet" (Necip F. Kısakürek), "Elimde tebeşir/Yazıyorum kara gecenin üstüne" (Fazıl H. Dağlarca). Dünya edebiyatında ise hayal gücünü, düşleyerek özgürleşmenin metaforunu mor tebeşirle somutlaştıran "Harold" serisi hatırlanabilir. C. Johnson'ın ilkini 1955'te yazıp resimlediği, içinde yazı olmayan bu seri Harold ve Mor Tebeşir kitabıyla başlar.

Pratik faydaları yanında sembolik değeri yüksek bir eğitim aracı olan tebeşir, hayatın farklı alanlarında kullanılmaya devam etmektedir. Eğitimde eski, köklü ve gelenek anımsatıcı bir imge olarak tercih ediliyor olsa da yaygın eğitim ortamlarından büyük orada çekilmiştir.