Askerî mühendis Edhem İbrâhim Paşa (ö. 1909) tarafından yazılan ahlakî niteliği ağır basan eğitim kitabıdır. Eser ahlakî niteliği yanında tarih, coğrafya, sağlık bilgisi ve diğer gündelik bilgilerden de bahsetmektedir. Bu yönüyle modern hayat bilgisi kitaplarının erken bir örneği gibidir.

Türk eğitim tarihinde erken dönem çocukluk eğitimine ilişkin çalışmaları Tanzimat dönemine kadar götürmek mümkün olsa da bu dönemdeki çalışmalar bireysel girişimlerdir. Bu çalışmalarda çocuğun sağlığı, ailedeki eğitimi, beden ve ruh terbiyesi ahlak gibi konular ele alınmıştır. Ziya Paşa'nın J.J. Rousseau'nun Emile (1762), tercümesi Selim Sâbit Efendi'nin çocuk eğitimi ile ilgili görüşleri, Edhem İbrâhim Paşa'nın Terbiye ve Ta'lîm-i Âdâb ve Nesâyihü'l-Etfâl (1285/1868) risalesi, Ahmed Midhat Efendi'nin Çocuk (1901), Aristokli Efendi'nin İlm-i Terbiye-i Etfâl (1907) gibi çalışmaları bu dönemin önde gelen çocuk eğitimine yönelik bireysel girişimler şeklinde sıralanabilir (bk. Ziyâ Paşa; Selim Sâbit Efendi; Ahmed Midhat Efendi).

1868 yılında yazılan eser Edhem İbrâhim Paşa'nın oğluna nasihatlarını içerir. Sunuş, kitabın temel konusu olan otuz ders ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Paşa, eserini görev yaptığı bölge sebebiyle Evkaf-ı Haremeyn-i Şerîfeyn (Mekke ve Medine) ve diğer vakıf okullarında Türkçe okumak isteyen talebeler için yazdığını belirtmiştir. Eser çocukların anlayabileceği sade ve akıcı bir üslupla kaleme alınmıştır. Özellikle tarih, coğrafya ve sağlık konularında verdiği bilgilerle yenilikçidir.

Edhem İbrâhim Paşa mukaddimede, Türkçe'nin Arapça'dan ayrılan yönleri ve bazı telaffuz farkları üzerinde durmuştur. Risalenin konu başlıkları şöyledir: Anne babanın hayır duası, temizlik, çalışmak, yalan söylemek ve sakıncaları, kazanmak ve israf etmemek, dostluk ve iyilik, temizlik, sağlık ve beden eğitimi, su ve içecekler, içkinin zararları, güneş çarpması ve tedavisi, hava ve insan sağlığına etkileri, rüzgâr ve rüzgâr çeşitleri, oyun ve çalışma, su ve yaşam için önemi, ateşin yararları, yangınlar ve ateşten korunma, at binme ve binek hayvanlarından yararlanma, kara ve denizlerde sefer, korunma, itidal (ılımanlık-denge), demir ve insan gücü, sağlık eğitimi ve çeşitli hastalıklar hakkında bilgiler (22-25. dersler), yeme içme adabı, kellik ve uyuz, çiçek ve kızamık, bulaşıcı hastalıklar, göz hastalıkları. Edhem İbrâhim Paşa bu konuları anlatırken yer yer kendi tecrübelerini de ilave etmiştir. Anlatım bakımından tercih ettiği usul ile çocuğa görelik ilkesine göre hareket etmiştir.

Edhem İbrâhim Paşa askerî mühendis olmasına karşın, bu eserin de çocuğun gözünden çocuğun seviyesinde bir anlatım ile çocuğa rehberlik etmeyi hedeflemiş ve bu konuda da başarılı olmuş sayılır. Dünya üzerinde farklı mekânlardan da örnekler vererek çocuğun ufkunu geliştirecek bilgilere yer vermiştir. Güneş çarpması ve rüzgârlar hakkındaki derslerde Mısır ile ilgili bilgiler de bulunmaktadır. 16. derste yangınlardan bahsederken önce dünya tarihindeki yangınlardan örnekler (Londra yangını ve Moskova'nın Fransızlar tarafından yakılması) vermiş, ardından büyük İstanbul yangınları anlatılmıştır.

Risalenin sonuç bölümü, bir çocuğun fiziksel gelişimi, sağlığı, beslenmesi ve meslek seçiminde nelere dikkat etmesi gerektiği gibi konulara değinilmiş ve öğütler sıralanmıştır. Burada aile, sosyal çevre, vatan ve ait olunan millet gibi konulara da yer verilmesi kitabın modern hayat bilgisi kitaplarına doğru yaklaşımına örnektir. Yine bu kısımda değinilen hususlardan biri de evde sağlık, ilaçlar gibi ev hayatına dair tavsiyelerdir.

Terbiye ve Ta'lîm-i Âdâb ve Nesâyihü'l-Etfâl risalesi klasik ahlak ve öğüt kitaplarıyla modern sosyal ve hayat bilgisi ders kitapları arasında bir geçişi ifade eder. Dönemin eğitim anlayışına da kısmen ışık tutan eser çocuk gerçekliği ve çocuk gözünden anlatımın da ilk denemelerinden biridir.

Edhem İbrâhim Paşa'nın bu küçük risalesi, Hıfzırrahman Raşit Öymen tarafından Davranış Kurallarının Eğitim ve Öğretimi ve Çocuklara Öğütler başlığıyla 1979'da neşredilmiştir. Eser İlknur Kirenci tarafından Çocuklara Hayat Bilgisi adıyla 2014'te başında kısa bir inceleme ile sadeleştirilerek tekrar okura sunulmuştur.