İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde yetişkinlere yönelik eğitimler gerçekleştirmek üzere 1996 yılında kurulan yaygın eğitim kurumudur. Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığı döneminde ilk defa Habitat II kapsamında düzenlenen eğitimlere İstanbullular sürekli artan bir ilgi göstermiştir. Şimdiye kadar İSMEK'ten eğitim alanların sayısı 3,5 milyonu, başvuranların sayısı 6 milyonu geçmiştir.

Kurum geçmişte İstanbul Meslek Edindirme Kursları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hayat Boyu Öğrenme Merkezi ve son olarak da Enstitü İstanbul, İSMEK gibi çeşitli isim değişikliklerine uğramakla birlikte daha çok kurulduğu dönemdeki adının kısaltması olan "İSMEK" olarak bilinmektedir. İstanbullular'ın eğitim ihtiyaçlarını karşılayarak meslekî ve sanatsal bilgilerini arttırmak, üretime katılımlarını gerçekleştirmek, sosyal gelişimlerini sağlamak ve onları kent kültürü bakımından daha donanımlı bireyler yapmak İSMEK'in kuruluş gerekçeleri arasındadır.

İSMEK'te T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan modüler programlar eğitim müfredatı olarak kullanılmakta fakat bu kapsamda olmayan eğitimler de gerçekleştirilmektedir. Kursiyerlerden eğitim ücreti alınmamakta, giderler İstanbul Büyükşehir Belediyesi bütçesinden karşılanmaktadır. Daha çok on altı yaşın üstündeki kişilere eğitim hizmeti verilmekle birlikte bazı dönemlerde on iki yaş ve üstüne yönelik kısa süreli eğitimler de düzenlenmiştir. İSMEK bünyesinde gerçekleştirilen eğitimlerin yanında sergiler tertip edilmekte, yarışmalar düzenlenmekte, kursiyerler iş gücü piyasasına yönlendirilmekte, üretilen ürünlerin satışı yapılmakta ve bu çerçevede çeşitli organizasyonlar tertip edilmektedir. Kurumun sayısı 300'ü aşan yayınları arasında özellikle El Sanatları Dergisi büyük beğeni kazanmıştır.

Türkiye'de yetişkinlerin eğitime katılımının yükselmesinde yerel yönetimlerin hayat boyu öğrenme alanındaki faaliyetlerinin, özellikle de İSMEK'in önemli bir payı bulunmaktadır. Henüz yasal alt yapısı olmamasına rağmen 1996 yılında yetişkin eğitimi alanında faaliyet göstermeye başlayan İSMEK'in ücretsiz eğitimleri içerik çeşitliliği ve kurs merkezlerinin yaygınlığı sayesinde İstanbullular'dan büyük ilgi görmüştür. Özellikle 2004 yılında kabul edilen 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 2005 yılında çıkarılan 5393 sayılı Belediye Kanunu ile yerel yönetimlere yaygın eğitim faaliyetlerinde bulunma yetkisinin verilmesinin ardından ülke genelinde İSMEK'i örnek alan KO-MEK (Kocaeli), BUSMEK (Bursa), KOMEK (Konya), KAYMEK (Kayseri), ASMEK (Antalya), GASMEK (Gaziantep), ESMEK (Eskişehir), İZMEK (İzmir) vb. pek çok kurum bu tür eğitim faaliyetlerine başlamıştır.

İSMEK bünyesinde düzenlenen eğitimlere 2018-2019 eğitim döneminde 242 merkezde, 752 branşta, 339.657 kursiyer katılmasına rağmen 2019 yılından itibaren bu sayılar önemli düşüşler göstermiştir. Bu durumda salgın hastalık şartlarının yanı sıra yönetim değişikliğine bağlı olarak personel ve eğitim merkezi kaybına uğrayan kurumun yaygın eğitim kapasitesini önemli ölçüde yitirmesinin etkili olduğu görülmektedir. Son yıllarda İSMEK eğitimleri Uzaktan Eğitim Merkezi üzerinden yürütülmeye çalışılmakta, söz konusu eğitimlerin daha çok video tabanlı olduğu görülmektedir.

İSMEK'in ilk yıllarında daha çok ev hanımlarının sosyalleşmesine yönelik eğitimler görülürken sonraki dönemde büyük bir çeşitlilik sağlanmıştır. 2024-2025 eğitim döneminde kurum eğitimleri; kişisel gelişim, el sanatları ve zanaat, meslekî eğitimler ve güzel sanatlar olmak üzere dört ana dalda düzenlenmiştir. Bu kapsamda eğitimlerin; gastronomiden, bilişime, çocuk gelişiminden moda tasarımına, dil eğitiminden kişisel gelişime, müzikten, sanat ve tasarıma kadar uzanan yirmi bir alanda gerçekleştirileceği duyurulmuştur. İSMEK özel sektörle iş birliği yaparak istihdama yönelik olarak açtığı meslek okulları kursiyerlerin istihdam edilebilirliklerini arttırmıştır.

İSMEK'in hedef kitlesi arasında meslek sahibi olmak ve mesleğinde ilerlemek isteyenlerin yanı sıra yeni bir sanat ve beceri edinerek üretim yapmayı hedefleyenler bulunmakta, istihdam edilmeyi amaçlayanların yanında çevre edinmek isteyenler de bu eğitimlere katılmaktadır. Kurum dezavantajlı gruplara yönelik olarak hastane, rehabilitasyon merkezi, cezaevi, huzurevi, engelliler eğitim merkezi, sosyal yaşam merkezi vb. mekânlarda çeşitli eğitim faaliyetleri de gerçekleştirmektedir.

Kurumun eğitimlerine katılanların bilgilerini içeren (proİSMEK) kayıtlarına göre kursiyerler daha çok meslek edinmek, mesleğinde ilerlemek, sanat, müzik, spor vb. yeteneklerini geliştirmek, üretime katılarak gelir kazanmak ve sosyal çevrelerini genişletmek istemektedir. Yıllara göre değişmekle birlikte öğrencilerin yaklaşık %80'i kadınlardan, %20'si ise erkeklerden oluşmaktadır. Kursiyerlerin %45'i üniversite, %30'u lise ve dengi okul, %24'ü ilköğretim mezunu olup yaklaşık %1'i okur yazar değildir. Yaş dağılımına bakıldığında gençlerin çoğunlukta oldukları görülmekte, kırk yaşın altındakilerin oranı %61'i bulmakta ve neredeyse her yaş grubundan kursiyere rastlanmaktadır.

İSMEK eğitimleri yaş, eğitim ve gelir farklılıkları gibi kısıtlamaları ortadan kaldırmakta, çeşitli sebeplerle örgün eğitime katılamayanlara fırsat sağlamaktadır. Bu eğitimler sırasında, kursiyerlerin bilgi ve beceri kazanımı artmakta, istihdam edilebilirlik düzeyleri yükselmekte, yeni yetenekler keşfedilmekte, sosyal ve kültürel uyum gerçekleşmektedir. Böylelikle ekonomik ve kültürel yoksunluk içinde olan kişilere, özellikle de kadınlara eğitimde fırsat eşitliği sunulmaktadır. Herhangi bir mecburiyet olmadan gönüllü olarak eğitimlere katılan bireyler arasında kültürel alışveriş, sosyal değişim ve dönüşüm gerçekleşmektedir. Dezavantajlı grupların sosyal hayata ve üretime katılımı bakımından önemli faydaların oluştuğu görülmektedir.

İSMEK özellikle 2019 yılına kadar gerek kurs merkezi sayısı gerek eğitim verilen branş çeşitliliği açısından yerel yönetimler ölçeğinde yetişkin eğitimi alanında faaliyet gösteren dünyanın en büyük kurumu durumundadır. İSMEK'in eğitimlerine İstanbullular'ın gösterdiği büyük ilginin bireysel ve toplumsal sebepleri hakkında çeşitli yüksek lisans ve doktora tezleri yapılmış, kurum geçmişte Türkiye ve dünya genelinde muhtelif ödüllere layık görülmüştür.