II. Meşrutiyet döneminde yayımlanan çocuk dergisi.
II. Meşrutiyet döneminde yayımlanan çocuk dergisi.
Kurucusu ve yöneticisi, Beşiktaş'taki Barbaros Numune Mektebi öğretmeni Ahmet Halit'tir (Yaşaroğlu). İdarî merkezi Türk Yurdu Kütüphanesi'dir. İlk adresi Bâbıâli caddesindeki Marifet Kütüphanesi olmuştur. Yayın hayatı boyunca dört farklı matbaada basılan derginin adresi iki defa daha değişmiştir.
On beş günde bir perşembe günleri yayımlanmıştır. 1919 yılına kadar toplamda altmış sekiz sayı çıkan dergi, 1914-16 yılları arasında savaşın getirdiği sıkıntılar ve kâğıt kıtlığı sebebiyle yayımlanamamış, 1916-19 yıllarında ise düzensiz olarak yayımlanabilmiştir. İlk sayıdan itibaren, on altı sayfa çıkmış on altıncı sayı otuz dört sayfa olarak basılmıştır. Elli birinci ve elli ikinci sayılar özel sayı başlığı altında birlikte ve toplamda elli iki sayfa olarak yayımlanmıştır. Birinci sayıdan itibaren el işleri için, yirminci sayıdan itibaren de Osmanlı donanması için dergi eki çıkarılmıştır. Otuz altıncı sayısı hariç her sayıda çeşitli resimler ve fotoğraflar kullanılmıştır. Kullanılan fotoğraflar konferans, tören, okul gezisi gibi etkinlikleri, okul binalarını, yerli/yabancı tanınmış kişileri kapsamaktadır.
İlk sayısında yer alan "Mukaddime"ye göre derginin amacı hem öğrencilerin hissi ve fikrî faaliyetlerini tatmin edecek eserler takdim ederek kütüphane kültüründeki boşluğu doldurmak hem de onlara bedensel gelişim ve faaliyet ihtiyaçlarını tatmin edecek yollar göstermektir. Yayımladığı makale, şiir ve resimlerle, okurların millî duygularını beslemek ve millet bilincini geliştirmek ön planda olmuştur. Milliyetçilik, eğitim, ahlak, toplumsal cinsiyet, iktisat, sivil toplum ve sağlık konularında da okurlara çeşitli bilgiler sunulmuştur. Derginin yazar kadrosunda Ahmet Halit (Yaşaroğlu), İsmayıl Hakkı (Baltacıoğlu), Abdülfeyyaz Tevfik, İsmail Hikmet Ertaylan (Suad Fahir müstear adıyla), Reşat Nuri Güntekin (Aziz Hüdâyi müstear adıyla), Osman Fahri, Rıza Tevfik (Bölükbaşı), Ahmet Cevat (Emre), Enis Behiç (Koryürek) Ziya Gökalp, Edhem Nejad, Nâfi Atuf ve Şükûfe Nihal gibi isimler yer almıştır.
Dergide eğitim, eğitim sistemi, öğretim metotları, okulların ve öğrencilerin durumları, öğrenci-öğretmen ilişkisi gibi konular bir hayli yer kaplamıştır. Bu konulara ilaveten çeşitli yazı dizileriyle tarih ("Târîh-i Millî Sahifeleri"), coğrafya, fen bilimleri ("Fen Sahifeleri," "Gözlüklü Babanın Marifetleri" ve "Fen Âleminden"), spor ("Keşşafın Muhtırası"), kültür, edebiyat ("Târîh-i Edebiyatımızdan Sahifeler"), el işleri, sanat gibi alanlarda eğitsel konulara/yazılara yer verilmesi de eğitimin dergi için ehemmiyetini göstermektedir. Dergi, kız ve erkek çocukların eğitiminde fırsat eşitliğini savunmuştur. Eğitimle ilgili tartışmalar genellikle derginin ilk sayfalarında "Defter" başlığı altında yer almıştır.
Dergide ezbere dayalı eğitim sistemi eleştirilmiştir. On dördüncü sayıda yer alan "Çalışmak Sanatı" başlıklı yazıda bu yöntemi öğrencileri sıkı çalışmaktan ve konuları tam anlamıyla ve zevk alarak öğrenmekten alıkoyduğu ifade edilmiştir. Bu sebeple öğretmenler, öğrencilerin çalışma azmini arttıracak, onları öğrenmeye ve zihinlerini daha çok kullanmaya teşvik edecek yöntemleri kullanmalıdır.
Ülke genelinde, okulların içinde bulunduğu fiziksel şartlar da eleştirilmiştir. Dergide modern eğitim sisteminin övülüp teşvik edildiği yazılara da geniş olarak yer verilmiştir.
Talebe Defteri yurt içinde ve yurt dışındaki okullara yapılan gezilerini de sayfalarına taşımıştır. Farklı okulların tanıtıldığı yazılarda, dergi genellikle zanaat, sanat ve teknik eğitimin önemini vurgulamakta ve okullarda bu alanda verilen dersler ve yapılan etkinlikleri anlatmaktadır. "Sanâyi Mektebi Talebesine" başlıklı yazıda, İsmail Hakkı diğer okullardan ziyadesiyle mühim gördüğü sanayi mekteplerini övmüş ve bu tür mekteplerin ülkenin kalkınmasına savaşlardan çok daha fazla katkıda bulunduğunu belirtmiştir.
Dergi öğrencilere sınıflarda nasıl davranmaları, neye dikkat etmeleri, derslerini nasıl çalışmaları gibi konular üzerine tavsiyelerde bulunan bir kaynak görevi de görmüştür. Mesela on birinci sayıda, İstanbul'a şehir dışından gelen öğrenciler için çeşitli tavsiyelerin yer aldığı bir yazı yayımlanmıştır.
Geniş konu yelpazesi, Talebe Defteri'ni diğer çocuk ve gençlik dergilerinden ayırmaktadır. Aynı dönemde ana hedef kitlesini çocukların oluşturduğu on üç dergi yayımlanmıştır. Mekteb Müzesi ve Mekteb Âlemi gibi gençler için yayımlanan dergilerin çoğunun hedef kitlesi lise öğrencileri olmuştur. Ancak Talebe Defteri hem çocuklara hem de lise öğrencilerine hitap etmesiyle bu tür dergilerin karışımı olarak kabul edilebilir. Derginin kaç sayı ve hangi miktarda çıktığı ve bunların dağıtımına yönelik bilgiler yeterli ve kesin değildir.
Atakan, Atacan. A Teacher, Agitator and Guide: Talebe Defteri and Formation of an Ideal Child (1913-1919). İstanbul 2016.
Küçük, Hüseyin. Talebe Defteri Çocuk Dergisi: İndeks, Seçme Metinler, Değerlendirme ve Sözlük. YLT, Sakarya Üniversitesi, 2008.
Kür, İsmet. Türkiye’de Süreli Çocuk Yayınları. Ankara 1991.
Okay, Cüneyd. Eski Harfli Çocuk Dergileri. İstanbul 1999.
Talebe Defteri. nr. 1-68 (23 Mayıs 1329-26 Şubat 1335).
Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/talebe-defteri
Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.
II. Meşrutiyet döneminde yayımlanan çocuk dergisi.