Öğretmen Strateji Belgesi, Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından öğretmenlik mesleğini bütün boyutlarıyla ele alıp öğretmen yetiştirme ve geliştirme sürecinde yapılacak faaliyetleri belirleyen ve 2017-2023 yılları arasında uygulanmak üzere hazırlanan belgedir. Öğretmenlik mesleğinin niteliği ve bu meslekle ilgili politikalar öteden beri eğitimle ilgili çalışmalarda en önemli maddeler arasında yer almaktadır. Geleneksel toplumlarda öğretmenlik rolünü yürüten sınıflar toplumun en saygın kesimleri arasında yer alırken, XIX. yüzyıldan itibaren öğretmenlik, ulus-devletlerin amaç ve politikaları doğrultusunda genç nesilleri yetiştirmek amacıyla devlet tarafından eğitilen, görevleri ve sorumlulukları kanunlarla belirlenmiş seçkin bir meslek olarak tanımlanmıştır. Cumhuriyet'in kuruluşundan itibaren öğretmenlik mesleğine ve öğretmenlere özel bir önem verilmiş ve bu önem bütün resmî belgelere yansımıştır. En son 2022 yılında yayımlanan 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu ile öğretmenlik daha önceki yasal düzenlemelerde olduğu gibi özel bir ihtisas mesleği olarak tanımlanmış ve kanunda, "Öğretmenlerin Nitelikleri ve Seçimi", "Aday Öğretmenlik" ve "Öğretmenlik Kariyer Basamakları" ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir (bk. Öğretmen).
Türkiye'nin öğretmen yetiştirme politikalarına yön veren başlıca metinler ilgili kanunlar, hükümet programları, kalkınma planları, Millî Eğitim Şûrası kararları ve stratejik planlardır. Ayrıca çeşitli sivil toplum kuruluşları da yayımladıkları raporlar ve yaptıkları farklı çalışmalarla eğitim politikalarının şekillenmesine etkide bulunabilmektedirler. İlki 1939 yılında toplanan Millî Eğitim şûralarında eğitim sisteminin bütününü değerlendirmek amacıyla çeşitli tavsiye kararları alınmıştır (bk. Millî Eğitim Şûraları). 1939'dan 2021 yılına kadar yapılmış olan Millî Eğitim şûralarında öğretmenlik mesleği ile ilgili sorunlara ve önerilere sürekli yer verilmiştir. 2010 yılında yapılan XVIII. Millî Eğitim Şûrası'nın ana gündemi öğretmenin yetiştirilmesi, istihdamı ve meslekî gelişimi iken 2014 yılında yapılan XIX. Millî Eğitim Şûrası'nda, "Öğretmen Strateji Belgesi" hazırlık çalışmaları sırasında ele alınan ve taslak metinde yer alan birçok eylem maddesi öğretmen niteliğinin artırılması başlığı altında kırk üç maddelik tavsiye kararı olarak yayımlanmıştır. 2021 yılında toplanan XX. Millî Eğitim Şûrası'nda ise "Öğretmenlerin Meslekî Gelişimi" başlığı altında otuz iki tavsiye kararı yer almaktadır (TTKB, 2022).
Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ilgili kanun doğrultusunda hazırlanan 2010-2014, 2015-2019 ve 2019-2023 yıllarını kapsayan bütün stratejik planlarda öğretmen yetiştirme sistemiyle birçok değerlendirme yapıldığı ve sistemi iyileştirmeye yönelik adımlar atıldığı görülmektedir. 1963 yılından itibaren uygulanmakta olan ve en son 2019 yılında on birincisi yayımlanan kalkınma planlarında da öğretmen yetiştirme konusuna özel bir önem verilmiş ve hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimler, öğretmen dağılımında denge sağlanması gibi konulara değinilmiştir. Türkiye'de eğitimin niteliğinin ve öğretmenlerin motivasyonlarının arttırılabilmesi için öğretmen yetiştiren kurumların tercihi aşamasından öğretmenlerin emekliliklerine kadar devam eden bütün süreçleri ele alan bütünsel bir stratejik belgeye ihtiyaç duyulduğu 2011 yılında toplanan genişletilmiş Öğretmen Yetiştirme Türk Millî Komitesi toplantısında dile getirilmiş bunun üzerine 18-20 Kasım 2011 tarihleri arasında Antalya'da Ulusal Öğretmen Yetiştirme Çalıştayı gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştayda, Millî Eğitim Bakanlığı yetkilileri, farklı bakanlıklardan bürokratlar, akademisyenler, siyasetçiler ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, gazeteciler, öğretmenler ve öğrencilerden oluşan geniş bir katılımcı grubuyla çalışmalar yapılmış ve taslak bir metin oluşturulmuştur. Oluşturulan taslak belge paydaş kurum ve kuruluşların görüşlerine sunulmuştur. Süreç içerisinde bakan değişiklikleri ve taslak belgede önerilen bazı maddelerin uygulamaya geçmesi gibi faktörlerin etkisiyle güncelleme süreci 2016 yılına kadar devam etmiştir. İlgili kurum ve kuruluşların geri bildirimleri, XIX. Millî Eğitim Şûrası tavsiye kararları, mevcut hükümet eylem planı ve hükümet programı doğrultusunda, bakanlıkça yürütülmekte olan güncel faaliyetler ve politikalar da göz önünde bulundurularak oluşturulan "Öğretmen Strateji Belgesi", Kalkınma ve Maliye bakanlıkları, Devlet Personel Başkanlığı ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı'nın görüşleri de alınarak 2016 yılında Yüksek Planlama Kurulu'na sunulmuştur. Yüksek Planlama Kurulu'nca kabul edilen "Öğretmen Strateji Belgesi" (2017-2023) 9 Haziran 2017 tarihli ve 30091 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Belgenin girişinde öncelikle Türkiye'de öğretmenlik mesleğine yaklaşım ve mesleğin sorun alanları verilere dayalı olarak analiz edilmiştir. Öğretmen istihdamıyla ilgili mevcut yükseköğretim kurumlarındaki potansiyel öğretmen adayı sayısı ile reel ihtiyaç arasındaki farka dikkat çekilen belgede, bölgeler arası öğretmen dağılımı ve hareketliliği ile ilgili sorunlar dile getirilerek çözülmesi gereken sorun alanları ortaya konmuştur. Strateji belgesinde öğretmen yetiştirme, geliştirme ve istihdam süreçlerine ilişkin olarak "öğretmenliğe yönelik hizmet öncesi eğitim, öğretmenlik mesleğine adayların seçimi ve istihdamı, adaylık ve uyum eğitimi, kariyer geliştirme ve ödüllendirme, öğretmenlik mesleğinin statüsü ve sürekli mesleki gelişim" olmak üzere altı ana tema belirlenmiş; bu temalarla ilgili amaçlar ve bunları gerçekleştirmeye yönelik hedef ve eylem maddelerine yer verilmiştir. Belgede "yüksek nitelikli iyi yetişmiş ve mesleğe uygun bireylerin öğretmen olarak istihdamını sağlamak", "öğretmenlerin kişisel ve meslekî gelişimini sürekli kılmak" ve "öğretmenlik mesleğine yönelik algıyı iyileştirmek ve mesleğin statüsünü güçlendirmek" olmak üzere üç temel amaç bulunmaktadır. Bu amaçlarla ilişkili hedef maddeleri şunlardır:
Öğretmen yetiştirmeye yönelik programlarda eğitimleri iyileştirmek.
Üniversite mezunları arasından öğretmenlik mesleğine en uygun olanları seçmek.
Öğretmenlerin gelişim ihtiyacını tespit için periyodik olarak yapılacak bir performans değerlendirme sistemini hayata geçirmek.
Adaylık sürecinden itibaren öğretmenlerin kişisel ve meslekî gelişim faaliyetlerinin niteliğini arttırmak.
Öğretmenlerin çalışma şartlarını iyileştirmek.
Kurumlar ve bölgeler arası farklılıklara göre iyileştirici tedbirler almak.
Kariyer ve ödüllendirme sistemini geliştirmek.
Yukarıdaki amaçların ve hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik olarak belgede otuz beş adet eylem maddesine yer verilmiştir. Her bir eyleme ilişkin açıklamalarla birlikte bu eylemlerin gerçekleştirilmesinde hangi kurumların sorumluluk sahibi olduğu ve bunlara yönelik performans göstergeleriyle planlanan gerçekleştirme süreleri de belgede yer almaktadır. Eylemlerin gerçekleştirilmelerinde kısa vade (2017 yılı sonu), orta vade (2019 yılı sonu) ve uzun vade (2023 yılı sonu) olmak üzere çeşitli süreler öngörülmüştür. Belgede yer alan eylemlerin gerçekleştirilmesinden sorumlu tek kuruluş Millî Eğitim Bakanlığı olmayıp farklı kamu kurum ve kuruluşlarının da planlanan politikaların gerçekleştirilmesinde etkin bir rol almaları gerekmektedir. Belgedeki eylemlerin uygulanmasının koordinasyonundan ve izlenmesinden Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü sorumludur. Belgede yer alan eylem maddelerinin önemli bir kısmı süreç içerisinde yerine getirilirken bazı eylem maddeleri çeşitli sebeplerle uygulamaya konamamıştır. Öğretmen yeterliklerinin ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenmesi eylem maddesine uygun olarak yeterlik belgesi güncellenerek yayımlanmıştır.
Öğretmenlik mesleğiyle ilgili mevzuatın güncellenmesi ve kariyer basamaklarının yeniden oluşturulması ile öğretmenlerin ve eğitim yöneticilerinin eğitimden sorumlu olacak bir "Öğretmen Akademisi" kurulmasıyla ilgili eylem maddeleri doğrultusunda 2022 ve 2024 yıllarında Öğretmenlik Meslek Kanunu yayımlanmış ve bu kanun kapsamında 2025 yılında faaliyete geçecek Millî Eğitim Akademisi kurulmuştur. Öğretmenlik mesleğine girişte adayların psikomotor ve duyuşsal becerilerini de göz önüne alan, öğretmen yeterlikleri çerçevesinde seçme sınavları ile lisans başarısı, ürün seçki dosyası, öğretmenlik uygulaması değerlendirmesi, mülakat vb. çoklu veri kaynağına dayalı değerlendirmeyi esas alan bir istihdam sistemi oluşturmaya yönelik eylem maddesi henüz hayata geçirilememiştir. Bakanlıkça hazırlanmış olan "Okul Temelli Meslekî Gelişim Modeli"nin güncellenerek uygulamaya geçirilmesiyle ilgili madde kapsamında gerekli çalışmalara başlanmış, hizmet içi eğitimlerde öncelikle yerel ihtiyaçları ön plana alan eğitimler verilmeye devam edilmiştir. "Öğretmen yeterlikleri çerçevesinde öğretmenlerin meslekî gelişim ihtiyaçlarının belirlenmesi, meslekî gelişim çalışmalarının izlenmesi, yönlendirilmesi ve değerlendirilmesine yönelik, çoklu veri kaynağına dayalı değerlendirme yaklaşımı çerçevesinde bir performans değerlendirme sistemi geliştirilmesi" hedefi, hem ilgili sendikalardan gelen eleştiriler göz önünde bulundurularak hem de bütün kamu personelini kapsayan bir performans değerlendirme sistemi geliştirilemediği için uygulama hayata geçirilememiştir. Yine belgede yer alan istihdam edilen bütün öğretmenleri, sınav sonuçlarını öğretmenlerin gelişim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve buna yönelik tedbirlerin alınması, kariyer gelişimi, terfî, hizmet puanının hesaplanması vb. alanlarda bir kriter olarak kullanmak üzere her dört yılda bir zorunlu alan sınavına tâbi tutmakla ilgili eylem maddesi de uygulanamamış, bunun yerine kariyer basamaklarında yükselmeye yönelik yeni bir sınav getirilmiştir. "Öğretmen Strateji Belgesi"nde yer alan öğretmen yetiştirme programlarının güncel gelişme ve ihtiyaçlar doğrultusunda iyileştirilmesi, öğretmenlerin meslekî gelişiminin desteklenmesi, kalkınmada öncelikli sosyoekonomik açıdan dezavantajlı bölgelerde görev yapan öğretmenlere ilave özlük hakları ve teşvikler verilmesi gibi konulara da 2022 yılında yapılan XX. Millî Eğitim Şûrası tavsiye kararları arasında da yer verilmiştir. Öğretmen Strateji Belgesi her ne kadar 2017-2023 yıllarını kapsayan eylem maddelerine yer vermişse de belgede dile getirilen sorunlarla amaçların ve hedeflerin süreklilik arzetmesi sebebiyle belge güncelliğini ve yol gösterici niteliğini korumaya devam etmektedir.
