Anadolu'nun ortasında doğu-batı ve güney-kuzey yollarının kesiştiği bir konumda bulunan Sivas ilinde eğitim veren üniversitedir. Sivas, Cumhuriyet öncesinde de önemli bir eğitim ve kültür merkezi idi. Burada bir üniversitenin açılması 1960'ların başında gündeme gelmiştir. İlk olarak Ankara Üniversitesi'ne bağlı bir fakülte kurulur. 1966'da Dr. Rahmi Karahasanoğlu, dönemin Belediye Başkanı Rahmi Günay ve Şefik Sümbüloğlu'nun teşebbüsleriyle "4 Eylül Üniversitesi Kurma ve Koruma Derneği" faaliyete geçti. 1973'te Cumhuriyet'in 50. yılı etkinlikleri dolayısıyla Sivas'ta bir üniversitenin kurulması için Sivas Milletvekili Ekrem Kangal ve arkadaşları Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne bir önerge verdi. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 30 Mart 1973 tarihli oturumunda kabul edilen ve 5 Nisan 1973 tarih ve 14498 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Türkiye Cumhuriyeti'nin Kuruluşunun 50'nci Yıldönümünün Kutlanması Hakkındaki Kanun'un 5. maddesi "50. yıl münasebetiyle Sivas'ta ilk fakültesi 29 Ekim 1973'te öğretime başlamak üzere, Cumhuriyet Üniversitesi adıyla bir üniversite kurulur" hükmü yer aldı. Böylece, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından "Cumhuriyet Üniversitesi Kuruluş Hazırlıklarını Yürütme Kurulu" adıyla bir heyet oluşturuldu.

Ankara Üniversitesi Senatosu, meclisin ön gördüğü 29 Ekim 1973 tarihine bir haftalık süre kalmışken "Yapılan araştırmalar neticesinde Sivas'ta Cumhuriyet Üniversitesi adı altında bir üniversitenin kuruluşu ve ilk fakültesinin 29 Ekim 1973'te eğitime başlaması mümkün görülmemiştir" şeklinde bir ifade ile kuruluşun tamamlanması görevini kabul etmediğini Millî Eğitim Bakanlığı'na bildirince, Millî Eğitim Bakanlığı bu görevi Hacettepe Üniversitesi'ne verdi. Kuruluşun 29 Ekim'e yetişmesi için 1973-1974 eğitim öğretim yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinden elli öğrenci Cumhuriyet Üniversitesi adına kaydedilerek eğitime başlamıştır. Fakültenin ilk dekanı Hacettepe Üniversitesi'nden Yılmaz Sanaç'tır.

1788 Sayılı Cumhuriyet Üniversitesi'nin kuruluş ve kadro kanunu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onaylanmış ve 9 Şubat 1974'te Resmî Gazete'de (nr. 14794) ilan edilmiştir. 26 Nisan 1974'te rektörlük görevine Hacettepe Üniversitesi'nden Ekrem Gülmezoğlu seçilmiştir. Gülmezoğlu'nun kısa süre sonra istifası üzerine 21 Kasım 1974'te yine aynı üniversiteden Muvaffak Akman kurucu rektör olarak atanmıştır. Üniversitenin resmî temel atma merasimi Başbakan Süleyman Demirel tarafından 2 Kasım 1975'te yapıldı. Üniversitenin logosu Cumhuriyet'in 50. yılı anısına her on yılı bir hilalin temsil ettiği bir yıldızın etrafını çevreleyen beş hilalden oluşturuldu. Bu logo 2017'de, Sivas'ta üniversitenin XIII. yüzyılın sonlarında kurulan ve halen ayakta kalan medreselerle başladığını temsilen ilk logonun etrafını çevreleyen Selçuklu Yıldızı'na dönüştürülmüştür.

Üniversitede 2022 yılı itibariyle on sekiz fakülte vardır (Diş Hekimliği, Eczacılık, Edebiyat, Eğitim, Fen, Hukuk, İktisadi ve İdari Bilimler, İlahiyat, İletişim, Mimarlık, Güzel Sanatlar ve Tasarım, Mühendislik, Sağlık Bilimleri, Spor Bilimleri, Teknik Eğitim, Teknoloji, Tıp, Turizm ve Veteriner Fakültesi). Şehir merkezi ve on bir ayrı ilçede dört yüksek okul ve on dört meslek yüksek okulu bulunmaktadır. Ayrıca üniversite bünyesinde eğitim, fen, sağlık ve sosyal bilimler olmak üzere dört enstitü ile bir de Türk Müziği Konservatuvarı eğitim vermektedir.

Şubat 2022 itibariyle 219952 mezun vermiş olan Sivas Cumhuriyet Üniversitesi'nin 44270 devam eden öğrencisi ile 2015 akademik ve 3417 idarî personeli bulunmaktadır.