Aslî fonksiyonları öğretmenlerin kısa süreli konaklama ihtiyaçlarını karşılamak olan bu kurumların halihazırda resmî adları ve statüleri "Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu"dur. Günümüzde 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile "Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulları"na ilişkin usul ve esasları belirleme ve her türlü iş ve işlemi yürütme yetkisi Millî Eğitim Bakanlığı Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü'ne verilmiştir. Öğretmenevlerine ilişkin ayrıntılı düzenlemelere yer veren temel hukukî kaynaklar ise 21 Nisan 2021 tarihli "Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulları Yönetmeliği" ile bu yönetmeliğe göre hazırlanan 2773 sayılı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanan "Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulları Uygulama Yönergesi"dir (Mart 2022). Hem işletme hem de eğitim misyonuna sahip olduğu anlaşılan öğretmenevlerinin amacı bu yönergede şu şekilde belirtilmektedir:
"Kurumun amacı; misafirlerinin öncelikle konaklama ihtiyacı ile birlikte yiyecek, içecek, toplantı, organizasyon ve diğer sosyal, kültürel ihtiyaçlarını karşılamak, mevzuatı çerçevesinde meslekî ve teknik ortaöğretim kurumları ile yükseköğretim kurumları öğrencilerinin meslekî eğitim ve staj çalışması yapmalarına ve çırak öğrencilerin beceri eğitimine imkân sağlamaktır".
Öğretmenevlerinin kuruluşu 1981 yılında dönemin Millî Eğitim Bakanı Hasan Sağlam tarafından gerçekleştirilmiştir. Sağlam, 1981 yılında Atatürk'ün doğumunun 100. yılı münasebetiyle, Atatürk'e millet mekteplerinin başöğretmeni sıfatının verildiği 24 Kasım 1928 tarihine atfen bugünün öğretmenler günü olarak kabul edilmesine öncülük etmiştir. Bununla birlikte öğretmenlere yeni müjdeler sunmak isteyen Millî Eğitim Bakanlığı, özellikle Anadolu'da öğretmenlerin kültürel gelişimine ve meslektaşlarıyla sosyal ilişkilerini arttırmalarına imkân sağlayacak aynı zamanda öğretmenlerin konaklama ihtiyaçlarını karşılayacak kurumlar olan öğretmenevlerini kurmayı planlamıştır.
Hizmete giren ilk öğretmenevi 24 Kasım 1981 tarihinde açılan Kütahya Öğretmenevi olmuştur (MEB, 2022). Kütahya Öğretmenevi'nin açılışıyla birlikte öğretmenler günü de ilk defa kutlanmıştır. Öğretmenevleri özellikle 1990'lı yıllardan itibaren yaygınlaşarak ülkenin dört bir yanında hizmet vermeye başlamıştır.
Öğretmenevlerinin, "Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu" olarak yeniden yapılandırılmaları ise idarî, malî ve bürokratik birtakım zorunluluklardan kaynaklanmıştır. Söz konusu yapılandırma öncesinde uzun yıllar öğretmenevlerinin idarî kadrolarına 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda belirtilen eğitim öğretim hizmetleri sınıfı dışında bir alan olduğu için Hazine ve Maliye Bakanlığı'nca norm kadro tahsis edilememiştir. Bu durum sebebiyle eğitim öğretim hizmetleri sınıfında görevini sürdüren öğretmenler yalnızca geçici görevlendirme ile bu görevlere getirilebilmiştir. Ancak bu çalışma usulü, yöneticilerin özlük haklarında kayba, farklı kurumlarda görev yapan dengi yöneticilerden daha düşük ücretler almalarına ve ek ders ödemesi gibi bazı haklardan yararlanamamalarına sebep olmuştur. Öte yandan personelin geçici görevlendirilmesi, ilgili işte uzmanlaşamama, adaletsizlik algısı ve motivasyon kaybı başta olmak üzere pek çok sorunu beraberinde getirmiştir. Söz konusu statü içerisinde öğretmenevlerine norm kadro verilmediğinden bu kurumlarda resmî harcama yetkilisi de görevlendirilmemiş ve kurum taşınır mallarının kaydı, muhafazası ve kullanımı ile yönetim ve hesap verme konusunda da sıkıntılar yaşanmıştır. Kurumların işleyişini pek çok açıdan olumsuz etkileyen bu sorunları aşabilmek amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı, öğretmenevleri için kullanılabilecek en yakın statünün Akşam Sanat Okulu olmasını uygun görmüştür. Söz konusu ihtiyacı gidermek üzere ilgili hüküm 3797 sayılı Teşkilat Kanunu'na (mülga) eklenmiştir. Bu düzenleme sonucunda Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu olarak yapılanan ilk kurum, 9 Mart 1993 tarihli ve 321 sayılı makam onayı ile Millî Eğitim Bakanlığı'na doğrudan bağlı olarak hizmet vermeye başlayan Başkent Öğretmenevi olmuştur.
Başkent Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu'nun ardından 1994 yılında otuz dört öğretmenevi daha "Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu" kapsamına alınmış, 2004 yılında elli dokuz öğretmenevi daha bu statüye geçirilerek bu uygulama zaman içerisinde daha da yaygınlaştırılmıştır. Böylelikle bu kurumlarda yönetici atamaya yönelik sorun ortadan kaldırılmıştır. Kurumların resmî adlarının "Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu" olarak değiştirilmesi ise 10 Ekim 2005 tarihli ve 4305 sayılı makam onayı ile karara bağlanmıştır. Bu tarihten itibaren Öğretmenevi ve Akşam Sanat okullarına yönetici ve yönetici yardımcılarının atamaları "Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği" doğrultusunda, yirmi beş oda ve üzerindeki öğretmenevleri için bakanlık, diğer öğretmenevleri için ise valilikler tarafından yapılmaktadır.
Bugün itibariyle Millî Eğitim Bakanlığı Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak hizmet veren öğretmenevleri; yürürlükte bulunan Kamu Sosyal Tesisleri Tebliği ve Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan "Tasarruf Tedbirleri" kapsamında bütçe kaynaklarından katkı almadan, kendi işletme gelirleriyle faaliyetlerini sürdürmekte olan ve Millî Eğitim Bakanlığı personelinin öncelikli olarak faydalandığı, bunun yanı sıra diğer kamu kurum personelinin ve bütün vatandaşların da konaklayabildiği kamu kurumlarıdır. Her kurumda, konaklamaya ilişkin fizikî alanların yanı sıra imkânlar ölçüsünde yemek salonu, kantin, kütüphane, çok amaçlı salon, oturma ve dinlenme alanları, bilgisayar odaları, kuaför, bahçe, havuz, çocuk oyun alanı, sauna, kafeterya, spor salonu, otopark ve benzeri üniteler açılabilmektedir. Öğretmenevleri, haftanın her günü yirmi dört saat hizmet esasına göre faaliyet göstermektedir. Konaklama süreleri istisnaî haller dışında âzami on beş gündür. Çeşitli sebeplerle on beş günden fazla konaklamak isteyenlerin talepleri kurum müdürünce değerlendirilir.
Öğretmenevlerinin yönetiminden kurumun müdürleri sorumlu olup müdürler; birer harcama yetkilisi olarak kurumun idarî, malî ve diğer iş ve işlemlerini; Türk millî eğitiminin amaç ve ilkelerine uygun olarak, mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütmekle görevlidir. Bu kurumlarda hizmet ünitelerinin gerektirdiği nitelikte; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tâbi memurlar, ilgili mevzuatı uyarınca işçiler ve 5 Haziran 1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu çerçevesinde beceri eğitimi yapmak amacıyla yaygın ve örgün meslekî ve teknik ortaöğretim ile yükseköğretim kurumlarında öğrenim gören öğrenciler istihdam edilir.
Günümüzde 2021 yılı verilerine göre seksen bir ilde toplam 552 Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu bulunmaktadır. Konaklama kapasitesinin en fazla olduğu il Ankara'dır. Ankara'yı Mersin ve Van takip etmektedir.
Öğretmenevleriyle ilgili yapılan akademik çalışmalarda tarihsel süreç içerisinde söz konusu kurumlara ilişkin çeşitli sorunların bulunduğunu ortaya koyan bulgulara da rastlamak mümkündür. Bunlar kısaca ele alınacak olursa; öğretmenlerin yararlanacağı tesislerin ihtiyacı karşılayacak durumda olmadığı, öğretmenevi işletmelerinde değişik ücret ve değişik statüde çalışan personel bulunması sebebiyle ücretlerde oldukça farklılıklar görüldüğü, öğretmenevlerinin insan kaynaklarında uzmanlaşmanın sınırlı olduğu, öğretmenevi yöneticilerinin çoğunluğunun turizm eğitimi almamış olduğu, bir bölümünün ise kurslara katılmış olmasına rağmen genel olarak bu alanda yetersizliği, müşterilerin bazı öğretmenevlerinin hizmet kalitesinden yeterince memnun olmadıkları, bazı hizmetlerde kalitenin müşteri beklentilerinin altında kaldığı, öğretmenlerin öğretmenevlerini ziyaret etme alışkanlıklarının düşük olduğu, öğretmenlerin bir kısmının çevrelerinde bulunan öğretmenevlerinden ve bunların imkânlarından haberdar olmadığı, bu kurumlardan istifade edenlerin ise çoğunluğunun yiyecek içecek ve konaklama hizmetlerinden yararlanırken istisna sayılabilecek küçük bir bölümünün kültürel imkânlardan yararlandığı görülmektedir.
