A

DARÜLACEZE MEKTEB-i İBTİDÂÎSİ(1896-.)

Darülaceze’de kalan çocuklar için açılmış ilkokul ve ilk sanat okulu.

  • DARÜLACEZE MEKTEB-i İBTİDÂÎSİ
    • Nuran YILDIRIM
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 19.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/darulaceze-mekteb-i-ibtidaisi
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    DARÜLACEZE MEKTEB-i İBTİDÂÎSİ
DARÜLACEZE MEKTEB-i İBTİDÂÎSİ (1896-.)

Darülaceze’de kalan çocuklar için açılmış ilkokul ve ilk sanat okulu.

  • DARÜLACEZE MEKTEB-i İBTİDÂÎSİ
    • Nuran YILDIRIM
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 19.09.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/darulaceze-mekteb-i-ibtidaisi
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    DARÜLACEZE MEKTEB-i İBTİDÂÎSİ

Şûrâ-yı Devlet Tanzimat Dairesi, Darülaceze'nin kuruluşunu kararlaştırdığı ve esaslarını belirlediği 7 Eylül 1886 tarihli toplantısında, bu hayır kurumunda çocuklara dinî bilgilerle basit bilgilerin öğretilmesini, ayrıca çocukların çalışacağı sanayihaneler (atölyeler) kurulmasını kararlaştırdı.

31 Ocak 1896 tarihinde Darülaceze Mektebi kuruldu. Okulun kitapları Nisan 1896'da temin edildi, dersler Maarif Nezareti'nin ilkokul programına göre düzenlendi ve otuz yedi erkek, yirmi sekiz kız öğrenci ile öğretime başlandı. Darülaceze Müdürü Âkif Bey'in nezaretindeki okulda, muallim-i evvel, muallim-i sânî (başöğretmen yardımcısı), muallim muavini ile mubassır çalışmaktaydı.

Okula, ırzahaneden (kreş) yetimhaneye geçen yedi yaşını doldurmuş kimsesiz çocuklar devam ediyordu. 1906 yılına kadar kırk sekiz öğrenci diploma aldı, altı öğrenci de hafız oldu. Aynı yıl 130 erkek, 22 kız olmak üzere 152 öğrenci öğrenim görmekteydi. Öğrenciler okuldan sonra dört saat de imalathanelerin birinde sanat öğrenmek mecburiyetindeydiler. Okulu bitirenler, öğrenimleri sırasında devam ettikleri imalathanede dört sene daha çalıştıktan sonra bir ehliyetname (ustalık belgesi) alıyorlardı. Sanayihaneler okulun devamı gibiydi.

Okulda sıbyan, ihtiyat, ibtidâî ve kısm-ı mahsus bölümleri vardı. Erkekler bölümünde, üç muallim, bir muallim muavini, üç mubassır çalışmaktaydı. Camideki özel bir yerde bulunan kızlar bölümünde ise bir muallime ile bir mubassıra bulunuyordu. Okul ve sanayihanelerden ders ve sanayi nazırı sorumluydu. Sıbyan bölümünden itibaren şu dersler okutulurdu: Alfabe, nasihatler, ahlak, zihin hesabı, kıraat, hesap, kelime tahriri (taş tahtada), ebyât-ı mâsumâne (çocuk şiirleri), Kur'an cüzleri, namaz sûreleri ezberletilir, ilmihal derslerinde abdest alma ve namaz kılma öğretilirdi. Kıraat derslerinde ahlak risaleleri işlenirdi. Bunlardan başka, sarf (dil bilgisi), hat (yazı), resim, ilmihal, imla, tecvit (Kur'an okuma usulü), hesap (matematik), tarih, coğrafya, hendese (geometri), resim ve sağlık bilgisi dersleri de verilmekteydi. Kavâid-i Osmâniye ve kitabet dersinde ise mektuplar, ilmühaber, bono, ciro gibi ticarî konular, son sınıfta da sanayi hakkındaki kitaplar okutulurdu.

1914 yılında yürürlüğe giren Darülaceze Talimatnamesi'ne göre okulun eğitim kadrosunda, muallimler, müzik muallimi, mubassır, hademe, kundura ustası, terzi ustası ve marangoz ustası vardı. Muallimlerin görevi, program dairesinde ders vermek ve öğrencileri iyi terbiye etmekti. Mubassır, okul zamanında çocukların iyi ahlak ve millî terbiyeye uyarak derslerine çalışmalarını ve birbirlerine kötü davranmamalarını sağlamak, ayrıca kâğıt, kalem gibi eğitim malzemesi eksildiğinde muallime bildirmekle yükümlüydü. Hademenin görevi, sıralarla tahtaları temiz tutmaktı. Terzi, kunduracı ve marangoz ustaları ise çocukları kendi sanatlarında eğitmek ayrıca kurumun ihtiyacı olan eşyayı üretmek, onarım ihtiyaçlarını karşılayarak dışarıdan satın alınmalarını önlemekle yükümlüydü.

Cumhuriyet kurulduktan sonra 1927-1928 eğitim öğretim yılında beş sınıflık ilkokula toplam yetmiş öğrenci, 1919-1930 eğitim öğretim yılında ise yetmiş altı öğrenci devam etmekteydi. Talim ve Terbiye Kurulu'nun, 11.03.1940 tarih ve 43 sayılı kararıyla, bölge sanat okulları, üç ve iki yıllık iki devreye ayrılıp meslek okulları olarak düzenlendi. Darülaceze'deki okul da Beyoğlu 8. İlk Sanat Okulu adını aldı, öğrenim süresi beş yıldı. Bir pavyonda kalmakta olan 300 öğrencinin her türlü ihtiyacı karşılanıyordu. Maarif Vekâleti'nin ilkokul programı uygulanıyor, öğrenciler öğleden sonra yine imalathanelerde çalışarak sanat öğreniyorlardı. 1945 yılında okulun 170 öğrencisi arasında, çevredeki bostancıların çocukları da vardı. Diploma alan on beş kadar Darülacezeli çocuk Nişantaşı ve Şişli'deki ortaokullara, beş kişi de Taksim Lisesi'ne devam ediyor, bütün masrafları Darülaceze tarafından karşılanıyordu. 1947 yılında yirmi mezun veren okulun 1952 yılında 144 öğrencisi vardı. Bu yıllarda okuldaki törenlerde Darülaceze Marşı okunurdu. Okul 1973 yılında faaliyetlerini sürdürmekteydi.

İlerleyen süreçte mektep, çocuk yuvasına dönüşmüştür. Günümüzde Darülaceze'de faaliyet göstermekte olan çocuk yuvasına 0-6 yaş grubu çocuklar kabul edilmektedir. Hastanelerde, camilerde ve parklarda bırakılan sahipsiz çocuklar polis tarafından kuruma getirilip teslim edilmektedir. Fakat terkedilmiş çocuk sayısı az olduğu için, daha çok aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü'nden gelen çocuklar kabul edilmektedir. Buradan gelip üç yaşını doldurmuş olan çocuklar Çocuk Esirgeme Kurumu'na gönderilmektedir. Günümüzde Darülaceze Çocuk Yuvası'nda elli çocuk bakılmaktadır.

Kaynakça

Aydar, Kemal. “Baba!...Baba!...”. Vatan. 10 Şubat 1952.

Dünkü ve Bugünkü Dârülaceze. İstanbul 1945.

Ehâsin-i Müessesât-ı Hayriye-i Hazret-i Hilâfetpenâhîden Dârülaceze. İstanbul 1324.

Esatlı, Mustafa Ragıp. “Dârülacezedeki Atölyeler ve Tahsil Gören Çocuklar”. Akşam. 27 Ocak 1945.

Kayahan, Tekin. “Erkek Sanat Enstitülerinin Kuruluşu ve Gelişimi”. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2/2 (2018), s. 12-29.

Müessesât-ı Hayriye-i Sıhhiye Müdüriyeti. İstanbul 1327.

Yıldırım, Nuran. İstanbul Darülaceze Müessesesi Tarihi. İstanbul 1996.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/darulaceze-mekteb-i-ibtidaisi

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

DARÜLACEZE MEKTEB-i İBTİDÂÎSİ (1896-.)

Darülaceze’de kalan çocuklar için açılmış ilkokul ve ilk sanat okulu.