İlk kurulduğunda Himâye-yi Etfal Cemiyeti (1921) olan kurumun adı 1934 yılında Çocuk Esirgeme Kurumu olarak değiştirilmiştir. 1937 yılında kamu yararına çalışan dernek olarak kabul edilen Çocuk Esirgeme Kurumu bir yıl sonra ana kucağı, yetim evi ve şefkat yuvalarını "çocuk yuvası" adı altında birleştirmiştir. 

1949 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilen 5387 sayılı Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkındaki Kanun ile korunmaya ihtiyacı olan çocukların korunması ve bakımı konusunda Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na ve Millî Eğitim Bakanlığı'na çeşitli görevler verilmiştir. 19 Ocak 1952 tarihinde Çocuk Esirgeme Kurumu Tüzüğü yayımlanmıştır. Kurum çocukların sağlıklı ve ülkeye faydalı olacak şekilde yetişmelerini sağlamak ve haklarını korumak için kurulmuştur. Tüzükte kurumun on iki yaşına kadar olan çocuklara maddi ve manevi daha büyük yaştaki çocuklara ise sadece manevi destek verileceği belirtilmiştir. Ancak kurum bazı durumlarda bu yardımları on sekiz yaşına kadar sürdürebilmiştir. 1957 yılında 6972 sayılı Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir. 0-6 yaş grubundaki çocukların Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlı çocuk bakım yurtlarına, yedi-on sekiz yaş arasındaki çocukların ise Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı yetiştirme yurtlarına yerleştirilmesini zorunlu kılan Kanun belediyeler ve il özel idarelerinin birlikte Korunmaya Muhtaç Çocukları Koruma Birlikleri kurmalarını hükme bağlamıştır. 1963 yılında ise Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlı olarak Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü oluşturulmuştur. 1 Aralık 1964 ve 23 Ağustos 1973 tarihli Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu tüzüklerinde kurumun esas itibariyle 0-6 yaş grubundaki çocukların yuvalarda ve gündüz bakım evlerinde korunacağı, on iki yaşına kadar çocukların genel olarak, on sekiz yaşına kadar ise ancak zorunlu hallerde korunacağı belirtilmiştir.

Çocuklara destek olmak amacıyla yuvalar, çocuk poliklinikleri, hastaneler, prevantoryum veya sanatoryum açabilen ve işletebilen Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu çocuk bahçeleri de kurabilmiştir. Aynı zamanda çocuk bakım kursları açan kurum bu alanda ihtiyaç duyulan hemşireleri yetiştirmekle de görevlendirilmiştir. Çocuk ölümlerini azaltıcı tedbirler almakla da görevli olan kurum çok çocuklu ailelerin korunmalarına yardımcı tedbirler almakla da yükümlü idi. Kanuna göre Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu velisiz ve vasîsiz çocukların vasîliğini yapmakla mükellefti. Kurum tatil dönemlerinde fakir öğrencilere destek için kurs ve kamplar düzenlemiş, çocuklar için tiyatro, sinema, kitabevi, okuma odaları açmıştır. Kurum gelir sağlamak amacıyla ticarethane işletebilmekte ve bağış toplayabilmekteydi.

19 Ocak 1952 tarihli Çocuk Esirgeme Kurumu Tüzüğü'nde 23 Nisan egemenlik günü çocuk bayramı ve bugünün olduğu haftanın çocuk haftası olarak kutlanacağı yer almış, bu husus daha sonraki düzenlemelerde de devam ettirilmiştir. Ayrıca kurum Uluslararası Çocukları Koruma Birliği'nin üyesi olarak her yıl ekim ayının ilk pazartesi gününü dünya çocuk günü ve bugünün olduğu haftayı dünya çocuk haftası olarak kutlamıştır.

19 Ocak 1952 tarihli Çocuk Esirgeme Kurumu Tüzüğü'nde kurumun genel merkez, şubeler ve kollar, 6 Eylül 1957 tarihli Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu Nizamnamesi'nde kurum umumi merkez, merkez ve kollar, 1 Aralık 1964 ve 23 Ağustos 1973 tarihli Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu tüzüklerinde ise genel merkez, merkezler, bağımsız şubeler, şubeler, bağımsız kol ve kollar şeklinde örgütlenmesi öngörülmüştür. Kurum yurt dışında da teşkilatlanabilmiştir. Siyasetle uğraşması kanunen yasak olan kurumun çalışmalarında resmî, özel ve hayır kurumları ile özel ve tüzel kişilerle iş birliği yapması serbesti.

Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu çocukların eğitimi için dergi ve kitap yayın faaliyetleri yapmıştır. 1953-1983 yılları arasında yayımlanmış olan Çocuk ve Yuva Dergisi ilk sayısında öncelikle 0-7 yaş arası çocukların eğitimi ile ilgileneceğini ve bu çerçevede yayın yapacağını açıklamıştır. Bu amaçla 1970-1978 yılları arasında anaokulu öğretmeni yetiştiren Çocuk Esirgeme Kurumu ayrıca aile eğitim merkezleri de açmıştır.

Yarı özerk bir kurum olma statüsü bulunan Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu 1980 askerî darbesinden sonra Millî Güvenlik Konseyi kararıyla kapatılmış yerine 25 Mayıs 1983 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilen 2828 sayılı kanun ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu kurulmuştur. Kurum daha önce farklı bakanlıklar tarafından yürütülen hizmetleri tek elden yürütmeye başlamıştır. Kanun ile Sosyal Hizmetler Danışma Kurulu kurulmuştur. Ayrıca yapılan yasal düzenlemelerle Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü'ne bağlı Zihinsel Özürlüler Rehabilitasyon merkezleri, kadın konukevleri ve toplum merkezleri açılmıştır.

2008 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak hakkında koruma/tedbir kararı bulunan çocukların toplum içinde yetiştirilmelerini sağlamak için çocuk evleri açılmıştır. Kız mektepleri programına çocuk bakıcılığı derslerinin eklenmesi, çocuk bakıcısı ve lise sonrası düzeyde anaokulu öğretmeni yetiştirilmesi gibi öncü faaliyetleri olan kurum ailelere yönelik sistemli eğitimler vererek çocukların korunmasına bütüncül yaklaşmıştır.

Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Sevgi Evleri, Yetiştirme Yurtları, Koruma Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi, Bakım ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezi, Gençlik Evleri gibi faaliyetleri ile çocukları ruhen ve bedenen korurken onların eğitimini de desteklemiştir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın kurulmasıyla Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu'nun yetkileri bu bakanlığa devredilmiş ve bakanlık bünyesinde Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 2018 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı birleşerek Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı adını almıştır. Bakanlığın adı 2021 yılında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olarak değişmiştir. Bakanlık 2014 yılında çocuklarda olumlu tutum ve davranış geliştirmek amacıyla Anka Çocuk Destek Programı'nı yürürlüğe koymuştur. Çocukların örgün eğitim içinde kalmalarına ve başarılarının arttırılmasına yönelik çeşitli çalışmalar yapan bakanlık çocukların işe yerleştirilmelerine destek olacak politikalar izlemektedir. Bakanlık kurum bakımındaki çocuklara hayata hazırlama eğitimi vermekte, kurum bakımı sonrası rehberlik çalışmaları yapmakta ve kamplar düzenlemektedir.