Okullarda açık ve örtük programlar kapsamında gerçekleştirilen eğitim faaliyetleri öğrencilerin bilgi, değer, tutum ve davranışlarını müspet yönde etkileyebilmek amacı üzerine tasarlanmaktadır. Değerler eğitimi doğrunun, güzelin, iyinin ne ve nasıl olduğu ve nasıl kazandırılacağı sorusuna ilişkin cevapları ihtiva eder.

Değerler eğitiminin temelini oluşturan ve en geniş mânada bir şeyin arzu edilip edilemeyeceğini belirleyen kabuller olarak ele alınan değer kavramına ilişkin yapılan çalışmalarda, değerlerin doğasının göreceli olduğu, her toplumun ve kültürün kendine özgü değerler geliştirdiği; bireyin tutum ve davranışlarına yön verdiği, toplumsal, kültürel, dinî, tarihî temel ve kaynaklarının olduğu; toplum tarafından kabul gören ve arzulanan niteliklerle ilişkisi bulunduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Verilen tanım ve ulaşılan sonuçlar çerçevesinde değerler ve değerler eğitimi genellikle bilgi, duygu ve davranış olmak üzere toplamda üç boyutta ele alınmaktadır. Bilişsel boyutu, değerleri kavramayı ve nerede kullanılacağını bilmeyi; duygu boyutu iyi, kötü, güzel, çirkin, doğru ve yanlış nitelemelerine ilişkin duygu temelli yargıları; davranış boyutu ise diğer iki boyutta meydana gelen öğrenmelerin bireyin kendini ve diğer insanları ilgilendiren yaşantısına nasıl yön vereceğini kapsamaktadır.

İnsan, doğası gereği ihtiyaçlarını karşılamak için sosyal bir yaşam sürdürmek mecburiyetindedir. Bunun için temel davranış kural ve usullerini vazeden değerlerin bireylere kazandırılması gerekmektedir. Bu gereklilikten dolayı geçmişten günümüze eğitim kurumlarına yönelik belirlenen görev ve sorumluklar arasında değerlerin kuşaktan kuşağa aktarılmasına da yer verilmiştir. Bu sebeple eğitim kurumlarından bireylere temel bilgi ve becerileri kazandırmanın yanında değer aktarma ve geliştirme faaliyetleri de hayata geçirmesi beklenmektedir. Bu kapsamda eğitim kurumlarının, bir yandan toplumda var olan değerleri öğrencilere kazandırmak diğer taraftan da toplumda varlığı yeterince hissedilmeyen değerleri inşa etmek amacıyla faaliyetler yapması oldukça önemlidir. Öte yandan bireyin mutluluğunun ve toplumsal yaşamın sürdürülebilir olmasının da değerlere sahip olunma düzeyiyle doğrudan ilgili olmasını ve insanların iyi ahlakî karaktere kendiliğinden sahip olamayacağı gerçeği de göz önüne alındığında, okulların çocukların alışkanlıklarını ve davranışlarını müspet yönde etkileyecek faaliyetleri hayata geçirmesinin elzem olduğu ifade edilebilir. Bunun yanında öğrencilerin yaşanılan çağın kendine özgü özelliklerinin ürünü olan olumsuz durumlarla baş edebilecek ve olumlu tercihlerde bulunmalarını sağlayabilecek bir müktesebatla yetiştirilmesine katkıda bulunmak okulun en önemli görevlerinden biridir. Bundan dolayı öğrenim çağındaki her bireyin, uygun ahlakî kararlar vermesine ve davranışlar sergilemesine yardımcı olacak değer ve becerilerle donatılmasını sağlamak kaçınılmaz olarak okulların temel hedefleri arasındadır. Bu hedefler kapsamında müfredatlarda açık olarak belirtilen veya belirtilmeyen değerleri kazandırmak, öğrencilerin değerleri kendi kişiliklerinin bir parçası haline getirmelerini sağlamak onların karakter gelişimini olumlu yönde etkilemek amacıyla faaliyetler yapması okullardan beklenmekte ve söz konusu bu eğitimsel faaliyetler değerler eğitimi kapsamında ele alınmaktadır.

Değerler eğitimi ile ilgili alan yazını incelendiği zaman, bu alanda en genel mânada evrensel, toplumsal ve yaşantı olmak üzere toplam üç boyutun öne çıkarıldığı görülmektedir. Bunlardan evrensel boyutta, içerikleri ve söz konusu içeriğin gerektirdiği tutum ve davranışların bütün toplumlar tarafından kabul edilme ihtimali oldukça yüksek olan temel insanî değerleri; özel boyutta ise belli bir toplumun kültür ve inanç sisteminin ürünü olan kültürel, dinî ve millî değerleri çocuklara kazandırmaya yönelik eğitimsel faaliyetlere odaklanılmaktadır. Yaşantı boyutunda da bireysel ve toplumsal yaşamı şekillendiren karar alma süreçlerini değerlerin nasıl etkilediğine ilişkin yeni neslin farkındalıklarını geliştirmek amaçlanmaktadır.

Değerler eğitiminin Türk toplumlarında köklü bir geçmişe sahip olduğu görülmektedir. Bütün Türk devletlerinde gerçekleştirilen eğitim faaliyetlerinde değerlerin yeni yetişen genç nesle kazandırılmasını hedefleyen uygulamalara yer verilmiştir. Bu kapsamda İslam öncesi Türk töresinin şekillendirdiği alplik, bilgelik, cömertlik, ana babaya saygı ve özgürlük gibi temel değerler yeni yetişen genç nesle kazandırılmaya çalışılmıştır. Türkler, müslüman olduktan sonra da İslamiyet'in temel ilkeleri esas alınarak yeniden yorumlanmış veya güncellenmiştir. Nitekim Osmanlılar'da dönemin eğitim kurumları olan sıbyan mekteplerinde, medreselerde, Enderun'da, tekke ve zâviyelerde formel ya da örtük program kapsamında değerlendirebileceğimiz yaşantı biçimde ahlâk/değerler eğitimi verilmiştir. Bu eğitim faaliyetleriyle çocuk ve yetişkinlerin şerden sakınarak hayra yönelmelerini sağlamak amaçlanmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için adalet, aile sevgisi, bağışlama, cesaret, cömertlik, çalışkanlık, dayanışma, devlet büyüklerine itaat, doğa sevgisi, duyarlılık, dürüstlük/doğruluk, güzel huy, hoşgörü, iffet, kahramanlık, merhamet, nezaket, sabır, sadakat, sağlıklı olmaya önem verme, saygı, sorumluluk, şefkat, şükür, temizlik, vatan sevgisi, vefa, yardımseverlik ve yiğitlik gibi kaynağı İslam dini ve Türk kültürü olan değerler öğrencilere kazandırılmaya çalışılmıştır.

Türkiye'de, Türk-İslam eğitim tarihinde eğitimin ve öğretimin odağını oluşturan değerler eğitimine yönelik ilgi son dönemlerde artmıştır. Bunda, Millî Eğitim Bakanlığı'nın (MEB) uhdesinde geliştirilen müfredatların ve müfredatların uygulanmasına ilişkin yayımlanan genelgelerin etkili olduğu ifade edilmektedir. Bu kapsamda Türkiye'de 2005-2006, 2010-2011 ve 2016-2017 eğitim öğretim yıllarında konuya ilişkin önemli gelişmeler yaşanmıştır. 2005-2006 eğitim öğretim yılında gerçekleştirilen program geliştirme çalışmalarıyla yenilenen programlar arasında yer alan sosyal bilgiler dersi öğretim programında değer eğitimi tabirinden açıkça bahsedilerek bu ders kapsamında öğrencilere kazandırılacak değerlerin listesine yer verilmiştir. Bu gelişme, Türkiye'de değerler eğitimine yönelik ilginin artmasına önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Yine Millî Eğitim Bakanlığı 2010 yılında yayımladığı "İlk Ders Genelgesi"nde, temel insanî değerleri ve toplumsal değerleri öğrencilere kazandırmak için bütün okullarla beraber aileleri de içine alan etkinliklerin yapılmasını talep ederek değerler eğitimini şöyle gerekçelendirmiştir: "Günümüzde küreselleşme; siyasî, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda pek çok gelişmeye imkân sağlarken bir taraftan da toplumsal yaşamı tehdit eden sorunların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bireyi, aileyi, yaşadığımız toplumu ve dünyayı tehdit eden risk ve sorunların çözümünde toplumsal yaşantımızın temel yapısını oluşturan millî, manevi, sosyal, ahlakî ve kültürel değerlerimizden olan yardımlaşma, dayanışma, hoşgörü, misafirperverlik, vatan severlik, doğruluk, iyilik, temizlik, çalışkanlık, dürüstlük, sevgi, saygı, duyarlı olma, âdil olma, paylaşımcı olma gibi kazanımlarımız en önemli referans kaynağımızdır" (MEB, 2010). Okullarda değerler eğitimine yönelik faaliyetlerin yapılma gerekçesinde küreselleşme kavramının olumsuz sonuçlarıyla baş edebilmek için toplumun geleneksel değerlerini referans gösteren Millî Eğitim Bakanlığı'nın, 2016-2017 eğitim öğretim yılında ilköğretim ve ortaöğretimde verilen bütün derslerin öğretim programlarını yenilemek amacıyla başlattığı çalışmalar değerler eğitimi açısından oldukça önemlidir. Çünkü bu program geliştirme çalışmalarında ilköğretim ve ortaöğretimde verilen bütün derslerin müfredatlarının açıklamalar kısımlarında "değerlerimiz" başlığı açılarak değerlerin öneminden bahsedilmiştir. Ayrıca adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, sevgi, sorumluluk, vatan severlik ve yardım severlik değerlerine kazandırılması gereken kök değerler olarak bütün derslerin öğretim programlarında yer verilmiştir.

Türkiye'de öğretmen adaylarının karakter veya değerler eğitimi yeterliklerini geliştirmek amacıyla 2018-2019 eğitim öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanan yeni öğretmenlik lisans programlarında okul öncesi, rehberlik ve psikolojik danışmanlık, sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenliği lisans programlarında zorunlu, diğer öğretmenlik lisans programlarında ise seçimlik ders olarak okutulan "karakter ve değer eğitimi" adında bir derse yer verilmiştir. Bu ders ile 2005 yılından itibaren ilköğretim programlarında açıkça yer verilmeye başlanan ve 2016-2017 eğitim öğretim yılından itibaren ilköğretim ve ortaöğretimde verilen bütün derslerin öğretim programlarının odağına alınan değerler eğitiminin, okullarda nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin gerekli müktesebat öğretmen adaylarına kazandırılmaya çalışılmaktadır.