A

"BİLGİ MECMUASI"(1913-1914)

Türk Bilgi Derneği tarafından yayımlanan akademik-fikir dergisi.

  • "BİLGİ MECMUASI"
    • Ali GURBETOĞLU
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 23.11.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/bilgi-mecmuasi
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    "BİLGİ MECMUASI"
"BİLGİ MECMUASI" (1913-1914)

Türk Bilgi Derneği tarafından yayımlanan akademik-fikir dergisi.

  • "BİLGİ MECMUASI"
    • Ali GURBETOĞLU
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 23.11.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/bilgi-mecmuasi
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    "BİLGİ MECMUASI"

II. Meşrutiyet döneminde kültürel canlanma sürecinin bir ürünü olarak, Türkçülüğün fikrî temellerini inşa etmek amacıyla çıkarılan dergilerden biridir. Balkan savaşlarının olumsuz şartlarında, siyasî-askerî atmosferin önemli ölçüde dışında kalarak bilimsel kaygıyı ön planda tutmayı başarmış dönemin Osmanlı basınında "akademik" yönüyle dikkatleri üzerine toplamıştır. Dergide çok farklı alanlarda köklü analizler içeren akademik yazılara yer verilmesi, genel okuyucunun üstünde bir hedef kitlesinin olduğunu göstermektedir.

Yayımlanmadan yaklaşık üç ay önce Kâzım Nami tarafından Türk Yurdu dergisinin 21 Ağustos 1913 tarihli 46. sayısında mecmua ve yayıncı dernek hakkında bilgilendirmede bulunulmuş, mevcut Türk Derneği'nin, Türk Bilgi Derneği adıyla yeniden organize olduğu ve maddi beklentisi olmadan sırf memleketin irfanına hizmet için aylık Bilgi Mecmuası isimli hacimli bir dergi yayımlayacağı haber verilmiştir.

Mecmuanın müdürü olarak Celal Sahir'in hazırladığı açıklayıcı beyannamede ilmin Osmanlı'da yükselmeyişinin sebebi, ilim ile amelin ayrılmaması, ilmî sahada iş bölümünün olmaması ve ilmî usullere riayet edilmemesi olarak belirtilmiş, pratik sonuçların hesabına girişmeden ilmi, ilim için seven, sırf bu endişeyle çalışan müstakil bir âlim sınıfına ihtiyaç duyulduğu vurgulanmıştır. Avrupa'da ilmin terakkisinin uzmanlığa riayetle gerçekleştiğine dikkat çekilerek Osmanlı'da gerçek âlimlere sahip olunamayışın sebebi, ilimlerde ihtisasa riayet edilmeyişi olarak gösterilmiştir. Türkler'de ilmî bir hayatın başlaması için bu üç eksikliği tamamlamak üzere bir ilim cemiyetine ve ilmî bir mecmuaya ihtiyaç duyulduğu, bu acil ihtiyaçları karşılamak amacıyla Türk Bilgi Derneği adıyla bir dernek kurmaya ve sayfaları bütün ihtisas erbabına açık olacak Bilgi Mecmuası adında aylık ilmî bir dergi çıkarmaya teşebbüs ettikleri belirtilmiştir. Bu açıklamalardan, mecmuanın köklü bir akademik girişimin adımlarından biri olduğu anlaşılmaktadır.

Bilgi Mecmuası Kasım 1913-Haziran 1914 tarihleri arasında toplam yedi sayı yayımlanmıştır. Her sayısı 100 sayfayı aşan mecmuada dış ve iç şeklinde ikili kapak sistemi kullanılmış, dış kapakta derginin tarih, sayı ve fiyatıyla Matbaa-yı Âmire'de basıldığı bilgisine yer verilmiş, 5. sayıdan itibaren dergi adının altına "Nâşiri: Türk Bilgi Derneği" ifadesi eklenmiştir. İç kapakta "Bu Sayıda" başlığı altında makale ve yazar adlarıyla "Gelecek Sayıda" başlığı altında bir sonraki sayıda yer alacak bazı yazıların konusu belirtilmiştir.

Derneğin ilmî reisi olarak bilinen Emrullah Efendi'nin, yapmakta oldukları çalışmaları akademi konusunda önemli bir başlangıç olarak görmesi, derneğin hedeflerinin büyüklüğünü göstermektedir. Bu hedefe ulaşmada bilimsel bir platform görevi üstlenen mecmuanın 6. sayısının sonunda, "memleketin yegâne ilmî gazete olmak vasfını korumak için her türlü fedakârlığı yaparak en muktedir yazarların yardımını temin ettiği" belirtilmiş, çabalarının destek gördüğü ima edilmiştir. Kısa süren yayın hayatında entelektüel seviyesi hayli yüksek bir dergi olarak görülen Bilgi Mecmuası, Osmanlı dergiciliğinde (Ulûm-ı İktisâdiye ve İçtimâiye Mecmuası 1909-1910 hariç) entelektüel bilgi birikimini yansıtan benzersiz bir yayın organı olarak kabul görmüştür.

Dergide, akademik mahiyette tarih, dil, edebiyat, felsefe, sosyoloji, mimari, siyaset, din, eğitim, tıp ve iktisat gibi farklı alanlardan seçilen daha çok pozitivist metodolojiye uygun oldukça hacimli kırk bir makale yayımlanmıştır. İlk sayısında ilk sırada Mehmet Fuat Köprülü'nün "Türk Edebiyatı Tarihinde Usul" başlıklı ünlü makalesine yer verilmiştir. Köprülü'nün bir diğer makalesi "Bizde Tarih ve Müverrihler Hakkında" başlığını taşımaktadır. Agayef'in "İslamiyet'ten Evvel Araplar", Akçuraoğlu'nun "Osmanlı Saltanatı Müessesâtı Tarihine Dair Bir Tecrübe", Baltacıoğlu'nun "El İşlerinin Terbiye Nokta-i Nazarından Tetkiki", Abdullah Cevdet'in "Schiller'in Hayatı ve Eserleri", Togan'ın "İbn Haldun Nazarında İslam Hükümetlerinin İstikbali", Sertel'in "Ferd ve Cemiyet", Doktor Rifat'ın "Felç, Kalp hastalıkları ve Tifo" hakkındaki makaleleri dikkat çekicidir. Dergide gayrimüslim yazarlardan da makalelere yer verilmiştir. Daha çok şair kimliği ile tanınan ve devrinin pek çok yayın organında makaleleri ve şiirleri yayımlanmış olan müdür Celal Sahir'in dergide hiçbir yazı, şiir yahut açıklamasının bulunmaması dikkat çekicidir.

Derginin 7. ve son sayısında yayın hayatına son verileceğine dair bir işaret yoktur. Abonelikleri dolan okuyuculardan süre uzatımı talep edilmesi esasen böyle bir düşüncenin bulunmadığını gösterir. Celal Sahir, 1929 yılında Mecdi Sadrettin'e (Sayman) verdiği mülakatta derginin kapanış gerekçesinden söz etmemiştir. Muhtemelen Osmanlı'nın I. Cihan Harbi'ne girmesiyle oluşan olumsuz şartlar yüzünden kapanmış olmalıdır.

Kaynakça

Kaya, Gökhan. “Osmanlı Bilimsel-Entelektüel Alanının Özerkleşmesi Yolunda Bir Çaba: Bilgi Mecmuası (1913-1914)”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. sy. 32 (2020), s. 85-109.

Kazım Nami. “Türklük Şuunu”. Türk Yurdu. ed. M. Şefkatli. C. II. Ankara 1999, s. 415.

Sayman, Mecdi Sadreddin. Sevdiklerimiz. İstanbul 1929.

Toprak, Zafer. “Türk Bilgi Derneği (1914) ve Bilgi Mecmuası”. Osmanlı İlmî ve Meslekî Cemiyetleri. haz. E. İhsanoğlu. İstanbul 1987, s. 247-254.

“Türk Bilgi Derneği”. Bilgi Mecmuası. sy. 6 (1330), s. 646-649.

Uçman, Abdullah. “Bilgi Mecmuası Üzerine”. Tarih ve Toplum. 40/237 (2003), s. 4-6.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/bilgi-mecmuasi

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

"BİLGİ MECMUASI" (1913-1914)

Türk Bilgi Derneği tarafından yayımlanan akademik-fikir dergisi.