Osmanlı Devleti'nin modern tarzda ilk kız mektebine adı verilen Cevrî Kalfa, III. Selim döneminde haremde görevli Çerkez asıllı bir saray çalışanıdır. 1808'de Şehzade Mahmud'un hayatını kurtarmasıyla meşhur olmuştur. Şehzade Mahmud Cevrî Kalfa'ya vefa olarak birçok ihsanda bulunduğu gibi onun adını verdiği bir de mektep inşa ettirmiştir. Elli talebe ve on iki personel ile sıbyan mektebi olarak faaliyete başladığı bilinen bu kurum, o dönemde İstanbul'da bulunan mekteplerin en büyüklerinden biridir.

Osmanlı Devleti'nde sıbyan mektebinin üstünde ortaokul düzeyinde ve sivil ilk eğitim kurumu 1848'de açılmıştır. Aradan on bir sene geçtikten sonra Maarif Nezareti tarafından, kız çocukları için bir rüştiyenin açılmasının uygun olacağı gerekçesiyle Sultanahmet'teki Cevrî Kalfa Sıbyan Mektebi binasının 10 Kasım 1858'de rüştiye düzeyine getirilmesi için sadaretten izin istenmiş, iznin alınmasıyla sadece kızlara yönelik ilk rüştiye mektebi hizmete başlamıştır. Mektep Cevrî Kalfa Vakfı tarafından finanse ve idare edilmiştir.

Mektebin Sultanahmet'te bulunması sebebiyle Sultanahmet (Atmeydanı) Kız Rüştiyesi olarak da anılmıştır. Cevrî Kalfa İnâs Rüştiyesi'nin tanıtılması ve rüştiyeye talebin arttırılması amacıyla dönemin basınında haberler çıkmıştır. Cerîde-i Havâdis'te (22 Mart 1860) sınavda hesap ve nakış derslerinde üstün başarı gösteren öğrencilere Maarif Nezareti tarafından birer adet dikiş takımı hediye edildiğinden bahsedilerek diğer öğrenciler teşvik edilmiştir. Aynı şekilde mektebe gitmenin erkek ve kız çocuklarına farz olduğu, açılan bu yeni mektepte kız çocuklarının eğitimine önem verildiğinin ifade edildiği bir haberde de çocuklarını mektebe göndermeleri için aileler teşvik edilmiştir (Takvîm-i Vekāyi', 24 Haziran 1862).

1869 Maârif-i Umûmiye Nizamnamesi'nde kız mektebi hocalarının hanım olması gerektiği vurgulanmış; ancak yeterli sayıya ve niteliğe sahip kadın muallime yetişinceye kadar yaşlı, iyi ahlaklı ve mesleklerinde tecrübeli erkekler de kız mekteplerinde görevlendirilmiştir. Nitekim Cevrî Kalfa İnâs Rüştiyesi ilk açıldığı dönemde kadın muallimeler olmadığı için mektepte erkek hocalar görev almıştır. Zamanla Dârülmuallimât'ın açılması üzerine inâs rüştiyelerinde görev alan erkek muallimler peyderpey erkek rüştiyelerine nakledilerek yerlerine Dârülmuallimât mezunu kadınlar muallime olarak tayin edilmiştir (BOA., İ. DH. 695/48622).

Kız rüştiyesinde başlangıçta eğitim süresi üç sene iken Maârif-i Umûmiye Nizamnamesi ile dört yıla çıkarılmıştır. Programlarında Arapça, Farsça, hesap, coğrafya, rik'a, imla gibi temel bilgilerin öğretildiği derslerin yanı sıra erkek rüştiyelerinden farklı olarak kızlara mahsus nakış, dikiş ve ev idaresi gibi dersler de yer almıştır.

Cevrî Kalfa ve akabinde açılan yeni rüştiyeler zamanla artmıştır. Nitekim 1873'te tamamı İstanbul'da sekiz mektebin olduğu kaydedilmiştir. Kırk beşi Cevrî Kalfa İnâs Rüştiyesi'nde olmak üzere toplam öğrenci sayısı ise 224'e ulaşmıştır (Mahmud Cevad, 2001:118). Sultan II. Abdülhamid döneminden itibaren Anadolu'da da kız rüştiyeleri kurulmaya başlanmıştır. 1877'deki Osmanlı-Rus Savaşı Cevrî Kalfa İnâs Rüştiyesi'ni de etkilemiş, muhacirler bu mektebe yerleştirilmiştir. 1879'da muhacirler tahliye edilmiş ve bina Evkaf Nezareti tarafından tamir ettirilmiştir. Mefruşatı ise Cevrî Kalfa Vakfı'nca karşılanmıştır.

1905-1906'da Sultanahmet'te bulanan Hazinedar Usta Cevrî Kalfa Mekteb-i İbtidâîsi (BOA., MF. İBT. 178/32) olarak bahsedilen mektebin binası, Cumhuriyet'in ilk yıllarında İstanbul'daki sıbyan mektepleri listesine dahildir. Mektebin kitabesinin bir kısmı 1928'de kazınmıştır. Daha sonra mahkeme salonu, arşiv deposu gibi çeşitli amaçlarla kullanılan mektep binası 1985'te Türk Edebiyatı Vakfı'na tahsis edilmiştir.