A

ABDULLAH SÜREYC(634-717)

Hicaz’da bestekâr ve ud eğitimcisi.

  • ABDULLAH SÜREYC
    • Recep USLU
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 01.11.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/abdullah-sureyc
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    ABDULLAH SÜREYC
ABDULLAH SÜREYC (634-717)

Hicaz’da bestekâr ve ud eğitimcisi.

  • ABDULLAH SÜREYC
    • Recep USLU
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 01.11.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/abdullah-sureyc
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    ABDULLAH SÜREYC

Babasının adından dolayı İbn Süreyc (Süreycoğlu) olarak bilinen Abdullah Mekke'de Hz. Ömer zamanında doğdu. Kendisine  Ubeydullah da denmiştir.

Küçük yaştan itibaren ağıt söylemeye başladı. Bu sebepten önceleri "ağıtçı" (nâih, nevvâh) diye bilindi. Yetişkin olduğunda yeni arayışlara girişti, şiir ve aruzla ilgilendi. Kendi kabiliyetiyle aruzdaki "îka"yı defte uygulamış ve gınâ musikisinde usul olarak kullanılan "altı îka"nın adlandırılmasını sağladı. Bestelenecek söz için Cahiliye ve muhadram şairlerinin şiirlerini ezberledi. Gençliğinden beri giydiği börkü ve Herat tarzı giyimiyle dikkat çekti.

Hz. Osman zamanında Mekke ve Medine'de onun söyleyişini, özellikle mevâlîlerden taklit edenler görülmeye başlanmıştı. 661 yılından sonra Muâviye'nin evini ve 683 olaylarında Kâbe'nin tahribe uğramış duvarlarını tamire gelen Hîreliler'den ud çalmayı öğrendi. Ud eşliğinde söylediği gınâlarla ünü daha da arttı.

683 yılında annesi Râika ile Medine'ye taşındı. Onun gınâ söyleyişini ve ud çalışını taklit edenler de çoğaldı. Abdullah Süreyc, savt bestelerinde özellikle Ömer Ebû Rebîa'nın, Hz. Peygamber'in şairi Hassân b. Sâbit'in ve oğlunun şiirlerini de kullandı.

Abdullah Süreyc, Emevî halifeleri tarafından Mekke'de düzenlenen iki gınâ yarışmasında birinci oldu. Mekke'de vefat etti.

Abdullah Süreyc, Cahiliye döneminde sadece hudâ ve nasb söylemeyi bilen Arap kültürüne kazandırdığı daha zengin gınâ musikisi ile Cahiliye şairlerinin şiirlerinin derlenmesinde, şiir sanatının ve İslamî prensiplerin yaygınlaşmasında etkili oldu. Ömer b. Abdülazîz'in Medine valiliği (706-712) esnasında örnek aldığı "seb'a-savt" denilen yedi şarkısıyla bir çeşit fasıl musikisi oluşturdu. Hârûnürreşîd zamanında derlenen en güzel "100 Seçkin Savt"tan (yazım yılı 796) ikincisinin sahibi olan Abdullah Süreyc, besteleriyle adına kitap yazılan Hicaz'ın öncü sanatçılarındandır. Son öğrencilerinden Yûnus Kâtip onun şarkılarını kayda geçirdi. Udla savt söylemenin öncülüğünü yaptığı Mekke ve Medine mugannileri ile devam eden Abdullah Süreyc'in ekolü, Hasan Kâtip gibi XIII. yüzyıl müzik teorisyenleri ve icracıları arasında, uzun süre "Süreycî ekol" diye anıldı (1210). Günümüzde ise "Hicaz gınâ ekolü" olarak adlandırılmaktadır. Gınâ besteciliğinde fasih Arapça'nın, aruzun, söz, ses ve ritim uyumunun duygusal önemine dikkat çeken, şarkıyı estetik okumanın kurallarından ilk bahseden kişi Abdullah Süreyc'dir.

Abdullah Süreyc'in iki veya üç tele sahip ud çalma tekniğinin, parmakları tellere vurarak ritimle çalmaya (îkaya) dayanan icrasının, günümüzdeki terimle "ritim tekniğiyle çalma"dan ibaret olduğu anlaşılmaktadır. Hicaz ekolü güçlü etkisini, Abbâsîler'in ünlü bestecisi Musullu İshak'ın (ö. 850) öğrencisi İbn Bâne'ye (ö. 891) kadar devam ettirmiştir. Hicaz ekolünün ilk yüzyılı içinde yetişen diğer mugannilere göre en çok bestesi olan Abdullah Süreyc'in 340'tan fazla savt bestesi ve aynı ekolden birçok muganni ustasının savt besteleri İsfahânî'nin 925 yılında yazdığı Kitâbü'l-Eganî adlı eserinde yazılı eserlerden derlenerek bir araya getirilmiştir.

Kaynakça

İsfahânî, Ebü’l-Ferec. Kitâbü’l-Egānî. I-XXV, Beyrut 2008.

Kılıçlı, Mustafa. Sadrulislâm ve Emeviler Devrinde Gınâ. Erzurum 1993.

Kitapçı, Zekeriya. Saadet Asrında Türkler. Konya 2014, s. 153-183.

Sawa, George Dimitri. An Arabic Musical and Socio-Cultural Glossary of Kitāb al-Aghānī. Leiden 2015.

Uslu, Recep. “İbn Miscah: Erken Orta Doğu Müzik Tarihi Hicaz Gına Ekolünde İlk Afrikalı Muganni”. Aicnhs 1st International Conference on New Horizons in Science, January 12-15. Cairo 2023, s. 1-9.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/abdullah-sureyc

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

ABDULLAH SÜREYC (634-717)

Hicaz’da bestekâr ve ud eğitimcisi.