A

MİLLÎ GÜVENLİK BİLGİSİ DERSİ

Eğitim müfredatında askerî içerikli ders adı.

  • MİLLÎ GÜVENLİK BİLGİSİ DERSİ
    • Oğuzhan YANARIŞIK
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 09.10.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/milli-guvenlik-bilgisi-dersi
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    MİLLÎ GÜVENLİK BİLGİSİ DERSİ
MİLLÎ GÜVENLİK BİLGİSİ DERSİ

Eğitim müfredatında askerî içerikli ders adı.

  • MİLLÎ GÜVENLİK BİLGİSİ DERSİ
    • Oğuzhan YANARIŞIK
    • Web Sitesi: Türk Maarif Ansiklopedisi
    • Son Güncellenme Tarihi: 18.12.2022
    • Erişim Tarihi: 09.10.2025
    • Web Adresi: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/milli-guvenlik-bilgisi-dersi
    • ISBN ve DOI Numarası:
    • Bu metni kaynak göstererek kullanabilirsiniz.
    MİLLÎ GÜVENLİK BİLGİSİ DERSİ

Eğitim müfredatına askerî içerikli derslerin konulması belirgin olarak II. Meşrutiyet döneminde başlamıştır. Cumhuriyet'in kurulmasından sonra ise yaygınlaşarak devam etmiştir. 1924'te İlk Mektepler Müfredat Programı'nda endaht (atış talimi) dersi yer almıştır. 1926 yılı ortaöğretim ders programlarına ise "askerliğe hazırlık" dersi konulmuştur. Cumhuriyet'in ilk yıllarında dersin adı büyük ölçüde bu şekilde devam etmiştir. 1930'lardan itibaren bütün okullara ve ilkokul son sınıfın üstündeki bütün sınıflara mecburi hale getirilmiştir. Bunun yanında dersin uygulanması için askerliğe hazırlık kampları da devreye girmiştir (bk. Askerlik Eğitim Kampları).

Askerliğe hazırlık dersleri büyük ölçüde militer ve sivil savuma muhtevasına sahiptir. Derslerin muvazzaf subaylar tarafından verilmesi genel bir ilkedir. Temel askerlik bilgileri yanında bir savaş durumunda sivil halkın ne tür tedbirler alacağı ile ilgili talimatlar yer almış, özellikle erkeklere askerlik öncesi temel bilgi ve disiplinleri kazandırmak amaçlanmıştır. Kızlar için de cephe gerisi hizmetleri öğretmek hedeflenmiştir. Böylece eğitim sürecinden geçen herkesi topyekün bir savaş durumunda yurt savunmasına hazır hale getirmek dersin konulma sebebi olmuştur. Askerliğe hazırlık dersleriyle ilgili kırılma 1945 yılı sonrasında yaşanmıştır. II. Dünya Savaşı'nın bitmesinin ardından başta Avrupa'da olmak üzere dünyanın pek çok ülkesi eğitim programlarındaki militer içerikli dersleri hızla kaldırmaya başlamıştır. Türkiye'de de benzer bir uygulama belirgin bir farkla ortaya çıkmıştır. Askerliğe hazırlık dersleri kaldırılırken yerine "millî güvenlik bilgisi", "Türk ahlakının ilkeleri" ya da daha sonra "yurt bilgisi" adında dersler konmuştur. Bu derslerin içeriği büyük ölçüde öncekilerle örtüşmektedir. Ancak derslerin sınıf ve not ortalamalarına etki derecesi azaltıldığı gibi uygulama kısmı da kaldırılmıştır. Ders saatinin liselerde haftada bir saate indirilmesi, 1947-1948 eğitim öğretim yılında ortaokulların ders programlarından çıkarılması demokratikleşme sürecindeki eğitim reformlarıyla ilişkilendirilebilir. Ancak "gençlerin her an savaşa hazır olması" fikri güncelliğini koruduğu için askerlik derslerinden tamamen vazgeçilememiştir. Nitekim 1947'de soğuk savaşın başladığı düşünülürse teyakkuz halinin sürdürüldüğü söylenebilir. 1949'dan sonra ise dersin adı değiştirilerek "millî savunma bilgileri" adıyla okullarda okutulmaya başlanmıştır. Ancak uzun yıllar muhtevası ve amacının değişmediği bilinmektedir (bk. Askerlik Eğitim Kampları). 1969'dan sonra "millî güvenlik bilgisi" adını alan ders 25 Ocak 2012'de Bakanlar Kurulu kararıyla müfredattan tamamen çıkarılır. Anlaşılacağı gibi askerlik dersleri, 1926'dan 2012 yılına kadar seksen altı yıl kesintisiz bir şekilde müfredatta yer almıştır.

12 Eylül 1980 askerî darbesi sonrasında millî güvenlik bilgisi derslerinin ilköğretim ve ortaöğretimde de yaygınlaştırılması hedeflenmişti. Derste talebelere askerlik mesleğine teşvik edici etkinlikler düzenlenmesi, askerî yürüyüşler yaptırılması, askerî şarkılar söyletilmesi, askerî birliklerin öğretilmesi, yurt, bayrak ve orduya yönelik olumlu duyguların yeşertilmesi öngörülmüştür. Bu çerçevede ortaokullarda beden eğitimi, müzik, izcilik ve ilgili diğer derslerde millî güvenlik bilincinin geliştirilmesi, öğrencilerin askerî yerleşkelere ve savaş gemilerine geziler yoluyla askerlik hizmetine olan ilgilerinin arttırılması istenmiştir. Bunun yanında dersin "Atatürkçü ilke ve düşünceler" istikametinde işlenmesi de birçok yönetmelikte ve içerikte vurgulanmıştır. (Millî Eğitim Bakanlığı, 2002: 7).

Bu ders ile ayrıca millî gayeleri, stratejiyi ve çıkarları öğrenmek ve bunlara ters düşen unsurlarla mücadele yöntemlerini anlatmak, Türk Silahlı Kuvvetleri hakkında temel bilgilerin verilmesi ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin bir bütün olarak ülkenin hizmetinde olduğunun anlatılması hedeflenmiştir. Keza Türk gençliğinde millî güvenlik düşünce ve bilincinin güçlendirilmesi ve her çeşit yıkıcı ve ayrılıkçı hareket hakkında bilgi verilmesi hedeflenmiştir. Türkiye'nin niçin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Topluluğu (AT) ve Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO) gibi kuruluşlara katıldığını kavratmak, savaştan ve her türlü olağan dışı durumdan en az hasarla kurtulmak için ihtiyaç duyulan temel bilgileri öğretmek gibi amaçlar da düşünülmüştür (Millî Eğitim Bakanlığı, 1998).

Millî güvenlik bilgisi dersi eğitim sistemindeki militer ve militarist öğelerle (bk. Militer) ilgili araştırmalara konu olmuş ve Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne girişi sürecinin hızlandığı dönemlerde tartışmalara sebep olmuştur. Bu şartlarda üyelik müzakereleri sürecinde bu dersin Millî Eğitim şûralarında kaldırılması teklif edilmiştir. Nihayet bir demokratikleşme ve sivilleşme nişanesi olarak 3 Ocak 2012 tarihli ve 2012/2680 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2012-2013 eğitim öğretim yılından itibaren müfredattan çıkartılması gerçekleştirilmiştir.

Kaynakça

Aycan, Nihat – Uzunlar, M. Şinasi – Aycan, Şule. “Liselerde Verilen Askerlik Derslerinin Tarihçesi”. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi. sy. 1 (2018), s. 223-232.

Gümüşel, Günseli. “Erkekler İçin Askerliğe Hazırlık Dersleri.” Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. sy. 22 (2017), s. 1-40.

Millî Eğitim Bakanlığı. Milli Güvenlik Bilgisi. İstanbul 2002.

Gürsoy, Özlem. Erken Cumhuriyet Dönemi Eğitiminde Militer Uygulamalar: Askerliğe Hazırlık Dersleri ve Askerliğe Hazırlık Kampları (1923-1947). Dr.T, Yıldız Teknik Üniversitesi 2021.

Kaynak: https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/milli-guvenlik-bilgisi-dersi

Görüş, öneri ve yorumlarınız için tıklayınız.

Bilgi paylaştıkça çoğalır. Okuduğunuz için teşekkür ederiz.

MİLLÎ GÜVENLİK BİLGİSİ DERSİ

Eğitim müfredatında askerî içerikli ders adı.