Şemseddin Sâmi (1850-1904), diğer eserlerinin yanında özellikle Türk dili kültürü, lügat ve ansiklopedi çalışmalarıyla tanınmış bir yazardır ve Kamûs-ı Fransevî, Kamûs-ı Arabî ve Kamûs-ı Türkî adlı sözlükleriyle de sözlük yazımı ve dil öğretimi konularında öncülerden olmuştur (bk. Şemseddin Sâmi).

Şemseddin Sâmi asıl şöhretini on iki senelik çalışmanın ürünü olduğunu söylediği "tarih ve coğrafya fenlerinin bir mahzen-i kebîri" diye nitelediği Kamûsü'l-A'lâm adlı ansiklopedisiyle kazanmıştır. Kamûsü'l-A'lâm'ı yazmaya 1888 yılında Teftîş-i Askerî Komisyonu kâtibi görevindeyken başlamış, yaklaşık on bir yıl süren bir çalışmanın sonunda altı cilt ve toplam 4830 sayfa olarak 1899 yılında tamamlamış ve Mihran Matbaası'nda bastırmıştır.

Eser Osmanlı dünyasında Batılı anlamda ilk ansiklopedi olarak kabul edilmektedir. Özellikle İslam dünyasını kapsayan çok sayıdaki maddeleri ile bir İslam ansiklopedisi hizmeti görmüştür.

Şemseddin Sâmi, bu eseri hazırlarken eserin mümkün mertebede mükemmel olması için çok zahmet çektiğini, yüzlerce kitaptan faydalandığını, vakit buldukça kütüphaneleri dolaşarak buralardaki tozlar içinde yazıları silinmiş eski eserlerden de yararlandığını, dolayısıyla bu esere müracaat edenlerin doğru ve ayrıntılı bilgiye sahip olabileceklerini ifade etmiştir.

Eseri yazma gerekçesi olarak "Avrupa dillerinde" büyük ve çok sayıda benzer çalışmalar bulunmakla beraber hıristiyanlara ait ve İslam dünyasına yeterince yer vermeyen Batılı eserleri tercüme etmektense İslam dünyasının ve Şark'ın ihtiyaç duyduğu yeni bir eser vücuda getirmeyi daha değerli bulduğunu belirtir. Ona göre Avrupalılar "kendilerine mahsus mevadde ziyade ehemmiyet verip de bize müteallik olanlarını ikinci derecede" bırakmaktadır.

Kamûs genel olarak coğrafya ve tarih konularını içeren, kendi alanlarında tanınmış önemli kişilere yer veren Bouillet'nin Dictionnaire universel d'histoire et de géographie adlı eseri örnek alınarak hazırlanmış ve alfabetik olarak düzenlenmiştir.

Eserde pek çok konuda madde başı kelime belirlenmiştir. Tarihle ilgili olarak padişahların, önemli devlet görevlilerinin, edebiyat ve sanat alanında ün yapmış kişilerin, peygamberler ve din büyükleri gibi dinî şahsiyetlerin biyografilerine; akarsu, göl, dağ, ova, ülke gibi coğrafî isimlere yer verilmiştir. Şemseddin Sâmi, eserinde yer almayan diğer terimlere yer vereceği bir "kamûsü'l-ulûm" yazmayı planlamış fakat çeşitli sebeplerle bunu hayata geçirememiştir.

Eserdeki bazı bilgiler dönemin bilgi ve kültür birikimi ile Osmanlı ilmî muhitlerinin zihin ve değer dünyasını yansıtması bakımından çok kıymetlidir. Özellikle Batılı ansiklopedilerin geri planda bıraktığı Doğu ve Osmanlı'ya ait bilgiler yanında XIX. yüzyıl Osmanlı coğrafyasıyla ilgili istatistikler içermesi bakımından vazgeçilmez konumdadır.

Kamûsü'l-A'lâm'ı yazarken faydalandığı eserlerin listesi, Mihran tarafından ayrıca tek sayfa olarak bastırılmıştır. İstanbul Üniversitesi Kitaplığı'ndaki eserin ilk cildinin kapağı içinde bulunan bu listede Bouillet, Dictionnaire universel d'histoire et de géographie; V. de St. Martin, Nouveau dictionnaire de géographie universelle; A. Dontes, Dictionnaire biographique et bibliographique; Gr Vapereau, Dictionnaire universel des contemporains; Dictionnaire biographique pittoresque; D'Herbellot, Bibliotheque Orientale; T. W. Beale, The Oriental Biographical Dictionary; De Rossi, Dizionario storico deiautori Arabî i piu celebri e dele loro opere adlı Batılı kaynaklardan; Kadri Çelebi'nin Tezkiretü'ş-Şuarâ, Edirneli Nazmi'nin Sefînetü'ş Şuarâ başta olmak üzere Arapça, Farsça ve Türkçe seksen kadar kaynak adı zikredilmiştir.

Eser döneminde büyük bir iddia ile vücut bulmuş, Türkler'de ansiklopedi yazma geleneğinin gelişmesi anlamında bu derece büyük ve kapsamlı bir işi Şemseddin Sâmi tek başına ortaya koymak suretiyle büyük bir hizmet sunmuştur.