Geniş bir kullanım alanına sahip olması ve uzmanlık alanlarına göre haritaya bakışta gözlenen farklılıklar ortak bir tanım yapmayı güçleştirir. Ancak tanımların çoğunda yeryüzü, ölçek ve bir düzleme aktarılmış olma ifadeleri ortaktır. Klasik anlamda harita, yeryüzünün tamamı veya bir bölümünün belli bir ölçek dahilinde küçültülerek uygun bir izdüşüm/projeksiyon sistemiyle bir düzlem üzerine çizilmiş şeklidir.

Kil tabletler, mağara duvarı ve düz kaya zemin üzerine yapılan bazı çizimler insanoğlunun yaptığı ilk haritalardır. Geçmişi yazının keşfinden çok daha eski olan bu çizimler, bugünkü mânada harita olmamakla birlikte modern haritaların ataları olarak kabul edilir. Yakın geçmişe kadar arazi ölçümleri ve uçakla havadan alınan fotoğraflarla yapılan haritalar, günümüzde uydu fotoğrafları, uzaktan algılama teknolojileri, drone ve "coğrafî bilgi sistemleri"yle (CBS) bilgisayar temelli görüntü işleme teknikleri kullanılarak çizilmektedir. Böylece ilk çağlarda basit çizimlerden ibaret olan haritalar, yapım tekniklerinin gelişmesiyle günümüzün dijital/sayısal haritalarına evrilmiştir.

Tarihî dönemlerde insanların yakın çevresini tanımak ve anlatmak için kullandığı haritalar günümüzde çok farklı ve geniş bir alanda kullanılan görsel ve stratejik bir iletişim aracı haline gelmiştir. Harita çiziminde uydu teknolojileri ve "coğrafî bilgi sistemleri"nin kullanılmasıyla, haritanın anlam ve alanı genişlemiştir. Sadece yeryüzünün değil, gezegenler ve gök cisimlerine ait haritalar, gen ve zihin haritaları, kavram haritaları gibi alanlarda gelişmeler yaşanırken, dijital haritalar gibi yeni haritalar da ortaya çıkmıştır. Böylece harita, coğrafî ve mekânsal kaynaklı bilgileri sunan, çeşitli grafik gösterim ve materyallerden oluşan daha geniş bir anlam kazanmıştır.

Bir haritada bulunması gereken temel özellikler ölçekli olması, belli bir izdüşüm (kuş bakışı) sistemine göre çizilmesi, özel işaretler ve yön işaretleridir. Haritada gösterilen saha, binlerce veya milyonlarca defa küçültülerek haritaya aktarılır. Bu küçülmenin oranı haritanın ölçeğini belirler. Ölçek, harita üzerinde belli iki nokta arasındaki mesafenin, yeryüzünde bu iki nokta arasındaki gerçek mesafeye oranıdır. Harita üzerinde mesafe, alan ve eğim gibi hesaplamalar ölçek sayesinde yapılır. Haritada gösterilecek alan ve ayrıntı ölçeğe bağlıdır. Ölçek aynı zamanda haritaları sınıflandırmada kullanılan kriterlerden biridir. Haritada ölçek, kesir ve çizgi (grafik) ölçek olarak iki şekilde gösterilir. Kesir ölçek, küçültme oranını kesirli bir sayı ile (1/100.000 gibi) belirtir. Paydadaki sayı büyüdükçe ölçek küçülür. Kullanımı daha kolay ve pratik olan çizgi ölçekte ise küçültme oranı bir çizgiyle gösterilir.

Küreye yakın şekle sahip yerküreyi bir bozulma olmadan düzleme aktarmak geometrik olarak mümkün değildir. Bu süreçte alan, mesafe, yön ve şekil bozulmaları olur. Bu bozulmaları en aza indirmek için çeşitli izdüşüm sistemleri kullanılır. Bu sayede yerküreye ait paralel ve meridyenler ağının, perspektif esaslarına uygun şekilde bir düzleme aktarımı yapılarak haritası çizilir. Harita çiziminde; haritanın amacı, ölçeği, haritası çizilecek alanın büyüklüğü ve şekline göre uygun olan düzlemsel, silindirik veya konik projeksiyon gibi farklı projeksiyon tiplerinden biri kullanılır.

Haritada yön bulmaya yarayan yön oku, standart olarak kuzeyi gösterir. Bu sebeple kuzey işareti de denir. Haritanın uygun bir yerine kuzeyi gösteren yön işareti konur ve diğer yönler buna göre tespit edilir. Özellikle büyük ölçekli haritalarda olması gereken yön işaretine, kıtalar veya okyanuslar gibi küresel veya bölgesel ölçekte coğrafî konumu bilinen unsurlar sayesinde yönlerin anlaşılabildiği küçük ölçekli atlas ve duvar haritalarında gerek duyulmayabilir.

Haritanın önemli elemanlarından biri olan harita işaretleri, haritası yapılan saha veya konuyla alakalı her tür unsuru temsil eden sembol ve renklerden oluşan özel işaretlerdir. Haritayı okuma ve kullanmaya yardımcı olan özel işaretlere harita kenar bilgileri de denir. Temel harita işaretlerinde ulusal ve uluslararası standartlar oluşmuş durumdadır. Eş yükselti eğrilerinin (izohips) kahverengi çizilmesi, yerleşim alanlarının siyah veya kırmızı renkle gösterilmesi, mevsimlik akarsuların kesik mavi çizgiyle gösterilmesi standart işaretlerden birkaçıdır.

Mekân ve zamanda dağılışı olan hemen her olay ve olgunun haritası yapılabildiği için haritalar oldukça çeşitlidir. Bu sebeple standart bir harita sınıflandırması yapmak güçtür. Farklı uzmanlık alanları, kendi ihtiyaçları doğrultusunda çeşitli haritalar çizdiği gibi, belirli bir amaca ve konuya odaklanmış haritalar da vardır. Ancak yapım ve kullanım amacına, içerik ve ölçeğine göre çeşitli sınıflandırmalar mevcuttur. Bu kapsamda haritalar, genel ve özel haritalar şeklinde ikiye ayrılır. Atlas ve duvar haritaları genel haritalara verilebilecek örneklerdir. Haritada gösterilen unsura göre nüfus, sanayi, jeomorfoloji, topoğrafya ve jeoloji haritaları gibi haritalar ise özel haritalardır. Ayrıca içeriğine göre fizikî ve siyasî haritalar şeklinde bir tasnif yapmak da mümkündür. Aynı zamanda haritalar ölçeklerine göre de büyük, orta ve küçük ölçekli olmak üzere üçe ayrılır. Ölçeği 1/1.000 ile 1/200.000 arasında olanlar büyük ölçekli haritalardır. Kadastro ve topografya haritaları bunlara örnektir. 1/250.000 ile 1/800.000 arası orta ölçekli, 1/1.000.000 ve üstü ise küçük ölçekli haritalar sınıfına dahildir. Büyük ölçekli haritalarda, haritası yapılan sahaya ait ayrıntı daha fazladır. Küçük ölçekli olanlarda ise gösterilen alan büyür, ancak haritada ayrıntı azalır. Ayrıca kâğıt baskı ve dijital haritalar şeklinde bir sınıflandırma da yapılır.

Harita yapım teknolojilerinin gelişmesiyle kâğıt baskı haritalardan bilgisayar ortamında üretilen ve saklanan dijital haritalara geçilmiştir. Dijital haritalar uydu görüntüleri, hava fotoğrafları ve çeşitli ölçüm teknikleriyle elde edilen verilerin "coğrafî bilgi sistemleri" teknikleriyle işlenmesi sonucunda üretilir. Yüksek hassasiyette konum doğruluğuna sahip olan dijital haritalar, anlık olarak güncellenebilme özelliğine sahiptir. İnternet tabanlı "coğrafî bilgi sistemleri"nin ve harita uygulamalarının yaygınlaşmasıyla dijital haritaları kullanmak kolaylaşmıştır. Harita üzerinden sorgulama ve analiz yapmaya imkân veren dijital haritalarla haritanın kullanım amacı ve alanı genişlemiştir. Bu sayede harita günümüzde milyarlarca insanın günlük hayatında yaygın olarak kullandığı bir materyal haline gelmiştir.

Haritalar bilgiyi görsel halde sunan önemli bir eğitim öğretim aracıdır. Üzerinden coğrafî bilginin okunabileceği görsel bir doküman olarak harita, anlayarak öğrenme ve yorumlama becerisi kazandırmada etkin bir öğretim materyalidir. Öğrencinin olaylar arasında ilişki kurabilme, karşılaştırma yapabilme, bir olayın zaman ve mekândaki değişimini anlamasına yardımcı olur. Bir öğrenci Türkiye nüfus dağılış haritasını inceleyerek nüfusun seyrek ve yoğun olduğu alanların coğrafî şartlarla ilişkisini analiz edebilir, farklı tarihlerde hazırlanmış nüfus haritalarını karşılaştırarak Türkiye nüfusunun mekânsal ve tarihsel değişimini öğrenir.